Supermarkten kunnen veel meer doen voor milieu en klimaat

Supermarkten kunnen meer inspanningen leveren om plantaardige en duurzame voeding te stimuleren en om ontbossing en voedselverspilling te verminderen. Dat blijkt uit Superlijst Milieu België, een onderzoek naar de vijf grootste warenhuisketens in België.

Colruyt, Delhaize, Carrefour, Aldi en Lidl, zijn samen goed voor een marktaandeel van meer dan 80 procent in België en hebben dus een grote impact op wat en hoe wij eten. De Nederlandse denktank Questionmark nam daarom hun inspanningen onder loep in samenwerking met onder meer de ngo’s Rikolto, Bond Beter Leefmilieu, Bos+ en consumentenorganisatie Test Aankoop.

Daaruit komen Lidl en Delhaize naar voren als koploper, al zijn de gemiddelde verschillen tussen de supermarkten klein. In de afzonderlijke gebieden zijn de verschillen veel groter. In de transitie naar minder vlees doet Delhaize het bijvoorbeeld aanzienlijk beter dan Lidl, Aldi en Carrefour, en ook in de strijd tegen voedselverspilling is Delhaize koploper. Maar rond duurzame landbouw en ontbossing loopt Delhaize dan weer achter; Carrefour, Aldi en vooral Lidl doen het daarin beter. Colruyt zit voor elk onderwerp in de middenmoot.

Plantaardig eten

Maar in absolute termen heeft elke supermarkt nog erg veel ruimte voor verbetering, zeggen de onderzoekers van Superlijst. Zo is minder vlees eten een cruciale stap om de milieu-impact van ons eetpatroon te verkleinen, maar supermarkten doen nog te weinig om dat te vergemakkelijken voor hun klanten. Twee op de drie onderzochte kant-en-klaarmaaltijden bevatten vlees of vis, amper vier procent is volledig plantaardig.

‘Supermarkten hebben de cruciale hefbomen in handen om de shift naar meer plantaardige voeding te versnellen.’

Of neem nu de promotiefolders: zeven van de tien onderzochte aanbiedingen had vlees of vis als hoofdingrediënt. En vleesproducten zoals schnitzels, burgers en worsten worden vooral in (extra) large porties verkocht van meer dan 100 (of 150) gram.

Sommige ketens hebben wel interessante initiatieven om plantaardige voeding te stimuleren, maar het ontbreekt vaak aan concrete doelstellingen, zeggen de onderzoekers.

‘Supermarkten hebben de cruciale hefbomen in handen om de shift naar meer plantaardige voeding te versnellen’, benadrukt Heleen De Smet van Bond Beter Leefmilieu. ‘Hoe ze de winkel indelen, welke recepten ze aanbevelen en welke promoties ze doorvoeren: er zijn heel wat kansen, en supermarkten moeten hun verantwoordelijkheid opnemen.’

Duurzaam

De supermarkten kunnen nog lang niet garanderen dat hun hele assortiment duurzaam is. Consumenten moeten dus zelf actief op zoek naar duurzame producten binnen dat assortiment.

Bij Aldi en Lidl is er in de helft van de onderzochte productgroepen zelfs geen enkele duurzame optie beschikbaar. Ook in de rapportering is er weinig tot geen transparantie over de oorsprong, het vervoer of de teeltwijze van de verkochte producten. Sommige supermarkten zijn wel transparant over de certificering van vis.

Ontbossing

Het kan ook heel wat beter wat betreft de transparantie rond soja, palmolie en cacao - gewassen die verantwoordelijk voor een groot deel van wereldwijde ontbossing. Supermarkten hebben relatief weinig actieplannen om het risico van ontbossing te verminderen, en als die er zijn focussen ze zich meestal op de eigen huismerken.

‘Ontbossing blijft wereldwijd doordraven aan een veel te hoog tempo’, zegt Pieter Van de Sype van BOS+. ‘Supermarkten kunnen dit mee helpen stoppen, met een aankoopbeleid dat breder gaat dan huismerken en verder dan certificering. Zo’n beleid kan hun leveranciers engageren om te verzekeren dat al hun producten ontbossingsvrij zijn.’

Voedselverspilling

Supermarkten beginnen wel actie te ondernemen om voedselverspilling en voedselverlies tegen te gaan. Maar duidelijke definities, meetbare doelstellingen en rapportage over die doelstellingen ontbreken nog vaak. Delhaize publiceerde als enige supermarkt een actieplan met deze drie elementen. Met een ambitieuzere aanpak en gerichte doelstellingen zouden de andere supermarkten beter kunnen rapporteren over de impact van hun acties tegen voedselverspilling.

‘De wereld schreeuwt om verduurzaming van de productie en consumptie van voedsel.’

‘Enkel met behulp van concrete cijfers kan een retailer gerichte acties ondernemen om verliezen te beperken en zo financieel gezonde keuzes te maken’, zegt Gil Op de Beeck van FoodWIN. ‘Als het gaat om voedselverspilling in kaart brengen, dan zijn de grootste winnaars, naast onze planeet, de retailers zelf. En dat besef lijkt stilaan te groeien.’

Tijd voor grote stap

‘Supermarkten erkennen hun verantwoordelijkheid in de verduurzaming van het voedselsysteem, dat zien we in enkele veelbelovende initiatieven, stelt Jelle Goossens, woordvoerder van Rikolto. ‘Als we de beste praktijken van alle Belgische supermarkten zouden bundelen, zetten we meteen een grote stap voorwaarts.’

‘Supermarkten hebben de eerste stappen gezet, maar doen nog lang niet genoeg om consumenten op een duurzame manier boodschappen te laten doen’, zegt ook Laura Clays, woordvoerder van Test Aankoop. ‘Duurzaam kopen zou een logische keuze moeten worden. Op dat vlak is er nog veel ruimte voor verbetering.’

Charlotte Linnebank, directeur van Questionmark, sluit zich daarbij aan. ‘De wereld schreeuwt om verduurzaming van de productie en consumptie van voedsel‘, zegt ze. ‘Supermarkten hebben de kans én verantwoordelijkheid om daarin een grote rol te spelen.’