Strafhof onderzoekt Britse wanpraktijken in Irak

Aanklager Fatou Bensouda ontving begin dit jaar een 250 pagina’s tellend rapport van het European Center for Constitutional and Human Rights (ECCHR) en de Public Interest Lawyers (PIL). Daarin beschrijven de Duitse mensenrechtengroepering en het Britse advocatenkantoor gedetailleerd hoe Britse militairen zich tussen 2003 en 2008 schuldig maakten aan het mishandelen en folteren van gevangenen. Ze dienden in januari in naam van meer dan honderd Irakezen klacht in bij het Strafhof.

Meer essentiële informatie

Bensouda begint nu een vooronderzoek en bekijkt of het mogelijk is om een echte zaak te starten. In 2006 sloot toenmalig ICC-hoofdaanklager Luis Moreno-Ocampo een dergelijk onderzoek al wegens gebrek aan bewijzen van ernstige gevallen.

‘Ik heb veel meer essentiële informatie over de vermeende misdaden ontvangen dan in 2006’, verklaarde de Gambiaanse juriste haar beslissing tegenover Reuters. Eerder zei ze in een statement dat het nieuwe rapport veel gedetailleerder is over de omstandigheden en de mishandelingen.

Toch benadrukte Bensouda dat er niet per se een echt onderzoek wordt opgestart: ‘We gaan kijken of deze wandaden effectief zijn gepleegd, wie er verantwoordelijk voor is en of de nationale rechtspraak voldoende actie onderneemt.’

Dat laatste is alleszins het geval volgens de Britse overheid, die de beschuldigingen meteen verwierp. ‘De Britse troepen behoren tot de beste van de wereld, we verwachten dat ze volgens de hoogste normen werken’, zei procureur-generaal Dominic Grieve in een statement. ‘Het kan enkel gaan om individuen die de regelgeving te buiten zijn gegaan.’ Die aantijgingen worden volgens de verklaring ook onderzocht, onder meer door het Iraq Historic Allegations Team (IHAT), dat door het ministerie van Defensie werd opgericht.

Toch is dat volgens het ECCHR en de PIL niet voldoende. ‘Tien jaar na de eerste oorlogsmisdaden door UK-personeel, is het Verenigd Koninkrijk er nog steeds niet in geslaagd om een onderzoek te voeren naar de verantwoordelijken en hen te straffen’, klinkt het rapport.

Coalition of the Willing

Omdat Irak niet aangesloten is bij het Statuut van Rome, is jurisdictie van het Internationale Strafhof onmogelijk voor het Arabische land. Het ICC kan echter wel onderzoek voeren naar misdaden die de lidstaten van het Strafhof begaan op ander grondgebied.

Groot-Brittannië is sinds 2002 lid van het Internationale Hof en het vooronderzoek kan dus effectief plaatsvinden, in tegenstelling tot bij bijvoorbeeld de Verenigde Staten, die geen lid zijn. Beide landen vielen in 2003 Irak binnen met de zogenaamde Coalition of the Willing van 31 landen, officieel om toenmailig president Saddam Hoessein te verdrijven en het land opnieuw op te bouwen. In 2009 verlieten de laatste Britse militairen Irak.

In de periode tussen 2003 en 2008 zouden gewapende Britse troepen zich volgens het document van het ECCHR en de PIL schuldig hebben gemaakt aan ‘wijdverspreid en systematisch mishandelen van gedetineerden’. De organisaties noemen oorlogsmisdaden als marteling, opzettelijk doden en aanslagen op de menselijke waardigheid. Gevangenen vernederen, hen wakker houden met luide muziek of zakken over hun hoofd trekken waren geen uitzonderingen, stelt het rapport.

‘De heropening van het onderzoek is een mijlpaal voor de Iraakse slachtoffers en voor het internationaal strafrecht’, reageert secretaris-generaal Wolfgang Kaleck tevreden op de website van het ECCHR. ‘Iemand die de mensenrechten schendt moet berecht worden, hoe machtig ook. Er moet niet alleen een onderzoek zijn naar lager gerankte verdachten, maar ook naar de hoogste politieke en militaire figuren. Zij zijn het meest aansprakelijk.’

De hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof start nu dus alvast met een vooronderzoek naar de beschuldigingen van de Britse troepen, waarvoor geen deadline gesteld wordt. ‘Op een bepaald punt zullen we beslissen of het openen van een onderzoek nodig is of niet’, besloot Bensouda.