NAVO-top in Wales: voorlopige balans

De Britse Premier Cameron beschuldigde Rusland vrijdagochtend ervan de ‘spelregels van de internationale betrekkingen overboord te gooien’.

1. Oost-Oekraïne

Vandaag moet een staakt-het-vuren ingaan dat deel uitmaakt van een vredesplan dat woensdag voorgesteld werd door de Russische president Poetin. Zowel Oekraïne als de rebellen hebben gezegd het bestand, dat om 12 uur deze middag inging, te zullen respecteren.

NAVO-leiders verwelkomden donderdag het bestand, maar bleven skeptisch. Rebellenleider Alexander Zakharchenko vraagt de creatie van veiligheidszones die bemand worden door vertegenwoordigers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), en het opzetten van een “vluchtelingencorridor”.

De gevechten gingen vrijdagochtend nog ononderbroken door, en hevige beschietingen werden waargenomen ten oosten van de haven van Marioepol. Vandaag staat ook een ontmoeting gepland in Minsk tussen Rusland, Oekraïne en de OVSE.

De Britse Premier Cameron beschuldigde Rusland vrijdagochtend ervan de ‘spelregels van de internationale betrekkingen overboord te gooien’.

Waarnemers verwachten dat de Europese Unie vrijdag een nieuw pakket sancties tegen Rusland zal aankondigen. De teksten, die reeds ingekeken konden worden door EUobserver, zouden Russische staatsbanken, oliebedrijven en defensiebedrijven viseren.

Hammond stelde wel dat de sancties opgeschort kunnen worden indien het staakt-het-vuren in Oekraïne standhoudt.

De EU zou eveneens de verkoop van bepaalde zogenaamde “goederen voor dubbel gebruik” (civiel en militair) aan Rusland aan banden willen leggen.

Frankrijk schortte woensdag tevens de verkoop van twee oorlogschepen aan Rusland op, terwijl het Verenigd Koninkrijk zou beslist hebben meer dan 100 gepantserde voertuigen aan Letland te leveren.

Secretaris-generaal van de NAVO Rasmussen riep Rusland donderdag op zich terug te trekken van Oekraïens grondgebied, een einde te stellen aan het smokkelen van wapens en strijders naar Oekraïne, alle hulp aan gewapende milities in Oekraïne te beëindigen en zich te engageren tot een constructief politiek proces.

Rasmussen beschreef het voorstel tot vredesplan van Poetin als een ‘zogezegd vredesplan’, en kondigde aan dat de NAVO en Oekraïne vrijdag een gezamenlijke verklaring zullen aankondigen die concrete stappen zou bevatten om ‘ons partnerschap te versterken en onze samenwerking uit te bouwen’.

De Russische buitenlandminister Lavrov waarschuwde tijdens gesprekken met de OVSE ondertussen de NAVO geen lidmaatschap aan te bieden aan Oekraïne, wat hij omschreef als een ‘flagrante poging alle inspanningen gericht op het lanceren van een dialoog en nationale verzoening te doen ontsporen’.

Lavrov vervolgde dat sommige westerse landen een situatie willen waarin de VS hun wil opleggen aan iedereen. De NAVO bood Georgië donderdag een speciaal samenwerkingspakket aan, een volgende stap richting Georgisch NAVO-lidmaatschap. 

De VS kondigden vrijdagochtend aan een coalitie van tien landen tegen IS in Irak gevormd te hebben.

2. Strijd tegen Islamitische Staat

De Amerikaanse President Obama en Britse Premier Cameron waarschuwden donderdagochtend in een opiniestuk in de Britse krant The Times wereldleiders voor een ‘isolationistische aanpak’ van Islamitische Staat (IS).

‘Diegenen die een isolationistische benadering willen, begrijpen de aard van veiligheid in de eenentwintigste eeuw niet. Ontwikkelingen in andere delen van de wereld, in het bijzonder in Irak en Syrië, bedreigen onze veiligheid aan het thuisfront’. De Australische Buitenlandminister Bishop sloot vrijdagochtend alvast Australische deelname aan een brede luchtcampagne tegen IS niet uit.

De VS kondigden vrijdagochtend aan een coalitie van tien landen tegen IS in Irak gevormd te hebben. De coalitie zou bestaan uit de VS, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Canada, Australië, Turkije, Italië, Polen en Denemarken. Amerikaans buitenlandminister Kerry stelde wel dat de inzet van grondtroepen een ‘rode lijn zijn’ die niet overschreden zal worden.

Cameron veegde donderdagavond NAVO-leiders die losgelden betalen aan IS de mantel uit. Het betalen van losgeld aan IS is volgens Cameron ‘erger dan zelfvernietigend’.

Cameron zei alvast geen juridische bezwaren te zien voor een eventuele interventie in Syrië. Zo’n campagne zou wel afhankelijk gemaakt worden van de vorming van een breed gedragen en niet-sektarische regering in Bagdad.

Sommige waarnemers verwachten wel geen militaire Britse actie voor het Schotse onafhankelijkheidsreferendum op 18 september. Cameron kondigde alvast rechtstreekse wapenleveringen aan de Koerdische peshmerga’s aan.

Ondertussen zou de rechterhand van IS-leider al-Baghdadi, Abu Hadschir al-Suri, omgekomen zijn bij een Amerikaanse luchtaanval in Noord-Irak.

NAVO Secretaris-generaal Rasmussen stelde donderdag dat de NAVO elk eventueel verzoek van de Iraakse regering tot hulp ‘ernstig zal overwegen’. De Iraakse President Fouad Masssoem stelde in een interview met CNN ‘hulp te verzoeken’, hoewel Irak vooralsnog geen officieel verzoek heeft gemaakt.

‘Afghanistan is één van de meest vervuilde landen ter wereld op het vlak van oorlogsresten. Het zou een regelrechte schande zijn als de NAVO-troepenmacht Afghanistan achterlaat met dit probleem dat ze zelf mee gecreëerd heeft.’

3. Afghanistan

Rasmussen kondigde donderdag aan dat de NAVO Afganistan zal blijven steunen na de terugtrekking van de NAVO-troepenmacht aan het einde van het jaar. Een voortgezette trainingsmissie voor het Afghaanse leger staat in de steigers, hoewel gisteren geen formeel akkoord werd aangekondigd over het juridische mandaat van deze missie.

Het is nog steeds niet duidelijk wie de volgende Afghaanse President zal zijn, maar beide Afghaanse presidentiële rivalen, Abdullah Abdullah en Ashraf Ghani, zeggen zo’n missie genegen te zijn. Uittredend Europees President Van Rompuy kondigde donderdag eveneens blijvende Europese steun voor Afganistan aan.

Handicap International riep NAVO-lidstaten woensdag op meer middelen vrij te maken voor de opruiming van explosieve oorlogsresten die de NAVO-troepenmacht heeft achtergelaten in Afghanistan. Minstens 2000 vierkante kilometer Afghaanse grond ligt vandaag bezaaid met oorlogsresten, en dreigt in de toekomst nog grote aantallen burgerslachtoffers te maken.

‘Afghanistan is één van de meest vervuilde landen ter wereld op het vlak van oorlogsresten. Het zou een regelrechte schande zijn als de NAVO-troepenmacht Afghanistan achterlaat met dit probleem dat ze zelf mee gecreëerd heeft’, stelde Anne Héry van Handicap International in een telefoongesprek met MO*. Het communiqué van Van Rompuy repte echter geen woord over explosieve oorlogsresten.

Het RAP is volgens Jan Techau van de Europese vestiging van de Carnegie Endowment for International Peace een game changer.

4. Een ‘historische’ top?

De uitkomst van de NAVO-top begint zich zo stilaan af te tekenen. Het Readiness Action Plan (RAP) zal aanvaard worden en leiden tot de creatie van een snelle interventiemacht. Hoewel deze formatie geen formele geografische grenzen zal kennen, kan verwacht worden dat ze voornamelijk ingezet zal worden aan de oostelijke grenzen van de NAVO.

Het principe van collectieve verdediging van NAVO-grondgebied komt zo weer helemaal centraal te staan. Het RAP is volgens Jan Techau van de Europese vestiging van de Carnegie Endowment for International Peace een game changer.

Techau wijst erop dat de quasi-permanente stationering van NAVO-troepen in Oost-Europa enkele maanden geleden nog ondenkbaar was, dat het RAP niet beperkt is in de tijd, en dat haar stopzetting de unanimiteit van alle 28 lidstaten zou vereisen. In de praktijk zou dit betekenen dat het RAP er is om te blijven.

Het RAP is een dure onderneming, en zal (in combinatie met de blijvende onrust in het Midden-Oosten) de roep om hogere defensiebudgetten enkel versterken.

Zo komen we bij de wellicht tweede belanrijke uitkomst van de top, een engagement van alle NAVO-lidstaten om hun defensiebudgetten te verhogen tot twee procent van het BBP binnen de tien jaar. Dat zal in België nog aardig wat stof tot debat opleveren.

Een derde belangrijke uitkomst is de vorming van een Amerikaanse coalition of the willing om IS te bestrijden in Irak, en eventueel ook in Syrië. De komende uren, dagen en weken zullen daar meer duidelijkheid over scheppen.