Na 20 jaar eindelijk strategienota Centraal-Afrika

Het heeft wat voeten in de aarde gehad. Het was – zacht uitgedrukt – een oefening in geduld. Maar meer dan twintig jaar na de laatste Afrikanota, die destijds binnen het ministerie van buitenlandminister Frank Vandenbroucke werd opgesteld, ligt er nu weer een document. Begin september keurde de ministerraad de zogenaamde “Strategienota Centraal-Afrika” al goed. Gisteren nam de kamercommissie Buitenlandse Zaken het document onder de loep.

Aangezien de nota is geschreven vanuit een 3D-LO-benadering, gaven zowel de ministers Reynders (Buitenlandse Zaken), Decroo (Ontwikkelingssamenwerking) als Vandeput (Defensie) present. 3D-LO (“Diplomacy, Defence, Development, Law, Order”) tracht de bijdrages van die verschillende beleidsdomeinen te coördineren om zo een optimaal effect te genereren. Of dat is gelukt?

Is dit wel een coherent document? Of gaat het eerder om een opsomming van intenties per departement?

Sommige kamerleden vroegen het zich gisteren luidop af. Is dit wel een coherent document? Of gaat het eerder om een opsomming van intenties per departement?

In de wandelgangen werd toegegeven: de nota was in de voorbereidingsfase behoorlijk aangepast, waardoor de aanvankelijke samenhang was afgezwakt. Toch bleek die aanpassing geen slechte zaak.

‘In de eerste versies lag de focus te veel op ons belang’, hoorde je - zelfs bij bepaalde leden van de meerderheid. ‘Het finale document besteedt – gelukkig - meer aandacht aan ontwikkelingssamenwerking.’

Eigenbelang

Toch zinderde de kritiek van eigenbelang gisteren nog na. De nota stelt dat België in Centraal-Afrika streeft naar “een wederzijdse toegevoegde waarde”. Maar legt ze niet sterk de nadruk op maatregelen om te veel migratie naar ons land te voorkomen, om terrorisme buiten Europa te houden, om economisch voordeel uit de regio te halen? Komt de ontwikkeling van de regio en de bevolking zelf in de nota wel voldoende tot haar recht?

‘De nota stelt dat ontwikkeling of via een versterking van de staat kan gebeuren, of via een versterking van de burger en de civiele maatschappij. Maar wij geloven in een en/en verhaal.’

Wetende dat deze regering haar ontwikkelingssamenwerking vooral op de “minst ontwikkelde en fragiele staten” richt, durfde 11.11.11. vanuit de publieksbanken zelfs een stap verder gaan. De koepelorganisatie pleit voor de uitwerking van een echte fragiliteitsaanpak die mensen weerbaar maakt tegen interne en externe schokken. Voor de ontwikkelingssamenwerking betekent dit de mogelijkheid om kort op de bal spelen, zowel bij opportuniteiten als crisissen zonder daarbij een perspectief op lange termijn te verliezen. Pieter-Jan Hamels (11.11.11)

‘De nota stelt dat ontwikkeling of via een versterking van de staat kan gebeuren, of via een versterking van de burger en de civiele maatschappij. Maar wij geloven in een en/en verhaal.’: je versterkt niet enkel de capaciteit van de staat als “plichtsdrager” (“duty-bearer”) maar ook die van de burger en de civiele maatschappij, om hun rechten te kennen en te claimen tegenover die staat.’

Over betrokkenheid gesproken. Tijdens het debat rees ook de vraag naar de samenwerking met de deelstaten. ‘Wapenhandel- en licenties zijn bijvoorbeeld regionale materie, die kun je dus niet los van de nota gaan vormgeven’, stelde CD&V’ster Els Van Hoof.

Mensenrechten en prijskaartje

Een bekommernis die ten slotte door velen werd gedeeld, was de aandacht voor mensenrechten. ‘Het belang van internationale solidariteit en het optreden tegen mensenrechtenschendingen mochten voor ons absoluut meer in de verf worden gezet’, stelt Fatma Pehlivan (SP.A). Ook andere commissieleden toonden zich bezorgd over de concrete invulling van ‘de strijd tegen de straffeloosheid en de inzet voor de mensenrechten’, waarover de nota spreekt.

‘Het belang van internationale solidariteit en het optreden tegen mensenrechtenschendingen mochten voor ons absoluut meer in de verf worden gezet’

Met een crisis in Burundi en grote spanningen in de RDC – twee van onze belangrijkste partnerlanden in Centraal-Afrika – was dat een pertinente én urgente vraag.

Welke acties zetten we op? Hoe geeft België haar papieren intenties concreet vorm? Daarop geeft de nota niet echt een antwoord. Volgens buitenlandminister Didier Reynders is dat ook normaal, gezien het om een strategienota gaat. Die moet nu, per onderwerp, concreet worden uitgewerkt. Bijvoorbeeld via resoluties of beleidsnota’s.

Aan elke actie hangt natuurlijk ook een prijskaartje vast, weet Fatma Pehlivan (SP.A) ‘Het is dus wachten op de begroting 2017 om de echte impact van de nota op ons Afrikabeleid te zien.’

Leidraad en toetssteen

Het blijft dus koffiedik kijken waar de strategienota concreet toe zal leiden. Maar één zaak is duidelijk: na twintig jaar heeft België weer een document dat als leidraad en toetssteen kan fungeren voor haar relaties met Centraal-Afrika. ‘Het geeft ook aan dat we de regio niet willen loslaten, maar blijven zien als een prioritaire partner’, stelt Els Van Hoof (CD&V). ‘We maken niet voor elke regio of land een dergelijke nota.’

Als de regering doet wat ze in de nota belooft, zal ze Centraal-Afrika als ‘honest broker’ –lees: objectieve bemiddelaar - op de internationale agenda (blijven) plaatsen. Niet uit louter eigenbelang, ‘om de rol van België op het internationale economische en politieke toneel versterken’, maar ook om ‘een model van duurzame, inclusieve en op rechten gebaseerde ontwikkeling’ in de betreffende landen te ondersteunen.

Onze grote expertise van de regio biedt België de kans om zowel zichzelf als Centraal-Afrika op de wereldkaart te plaatsen. Hopelijk kunnen we die ambitie – met de nota als leidraad – niet deels, maar helemaal waarmaken.