El Salvador dringt kinderarbeid in suikeroogst fors terug

‘Toen ik klein was, namen mijn broers me mee om suikerriet te helpen oogsten’, zegt de Evaristo Pérez. De nu 22-jarige dagloner vertelt het terwijl hij even uitrust op een suikerrietplantage in San Juan Opico, in het westelijke departement La Libertad. Het was ‘bijzonder hard’ als kind suiker te oogsten, herinnert hij zich.

Tientallen jaren stelden de suikerrietplantages in het land kinderen te werk. Het gaat om gevaarlijk werk, zegt de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO): om suikerriet te oogsten gebruiken de arbeiders scherpe machetes.

Het is ook ongezond. Om het oogsten te vergemakkelijken wordt de plantage eerst oppervlakkig afgebrand. Daarbij ontstaat as, die op de ademhaling van de arbeiders werkt.

Armoede

‘Het heeft alles met armoede en het gebrek aan kansen te maken.’

Maar veel gezinnen hadden het financieel lastig en namen de risico’s erbij toen ze hun kinderen naar de plantages stuurden. ’Het is een cultureel en economisch fenomeen. Het heeft alles met armoede en het gebrek aan kansen te maken’, zegt Julio César Arroyo, directeur van de Asociación Azucarera de El Salvador (AAES), die de zes suikerfabrieken van het land groepeert.

In het Centraal-Amerikaanse land met 6,3 miljoen inwoners woont 38 procent op het platteland. Daar leeft 36 procent van de gezinnen onder de armoedegrens, terwijl het nationale gemiddelde 29,6 procent is.

Human Rights Watch

In 2004 kreeg de kinderarbeid in de Salvadoraanse suikerrietoogst internationale aandacht. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch publiceerde toen een rapport dat bijzonder scherp was voor de Salvadoraanse suikerproducenten.

Er kwam wereldwijd protest. Ook de kopers van Salvadoraans suiker lieten hun stem horen. Canada, de tweede grootste afnemer na de VS, dreigde ermee niet langer suiker uit El Salvador te kopen. ‘Dat was zorgwekkend want het kon een domino-effect teweegbrengen’, zegt Arroyo.

Controles

In 2006 kwamen de producenten, de fabrieken en de regering een gedragscode overeen. Een jaar later werd daar nog een clausule aan toegevoegd waarin nultolerantie voor kinderarbeid werd bepaald. Er kwamen maatregelen om de clausule af te dwingen. Het ministerie van Arbeid volgde de situatie op de voet, controleurs gingen naar de plantages.

De situatie verbeterde aanzienlijk. Volgens de AAES daalde het aantal tewerkgestelde kinderen van 12.000 in 2004 naar 3470 in 2009, een afname met 72 procent. In de campagne 2013-2014 werd nog 700 minderjarigen gedetecteerd, een daling met 92 procent ten opzichte van tien jaar geleden.

Belangrijke vooruitgang

‘Tevreden zullen we pas zijn als het probleem helemaal is uitgeroeid.’

‘Tevreden zullen we pas zijn als het probleem helemaal is uitgeroeid, maar er is inderdaad een zeer belangrijke vooruitgang geboekt’, zegt Arroyo.
De gezinnen zijn zich ook stilaan bewust geworden van het problematische karakter van kinderarbeid.

Pablo Antonio Merino (63), opzichter op het domein waar Evaristo Pérez werkt, zegt dat hij minderjarigen steevast weigert, ook al vragen ze het hem. ‘Bij mijn arbeiders zul je geen minderjarige vinden. Soms komen ze bij mij thuis vragen om iemand werk te geven, maar wanneer ik dan het gezicht van een minderjarige dan zie, dan zeg ik nee. Ik wil geen problemen.’

Jongerenbendes

Volgens statistieken werden in 2013 nog 144.168 kinderen en tieners van 5 tot 17 jaar tewerkgesteld.

Toch is het probleem niet helemaal van de baan. Als de jongeren geen werk hebben, dan zijn ze makkelijker te rekruteren door misdaadbendes, zegt suikerarbeider David Flores (53). El Salvador kent een misdaadgolf; in 2014 waren er 63 moorden per 100.000 inwoners. Vaak worden ze gepleegd door de jongerenbendes. ‘Het land is er niet beter van geworden door de jongeren het werken te verbieden, want nu dolen ze rond’, zegt Flores.

Ludin Chávez, directeur in El Salvador van de internationale organisatie Save the Children, benadrukt dat de strijd tegen kinderarbeid belangrijk is. Kinderen mogen niet opgroeien in een omgeving waarin uitbuiting als normaal wordt beschouwd. ‘Ze leren dat het normaal is dat anderen hen uitbuiten en dat ze nooit hun rechten kunnen opeisen. Dat is een vicieuze cirkel.’

Salvadoraanse kinderen worden ook nog ingezet bij de kokkeloogst in de mangroven en bij de vuurwerkproductie in kleine ateliers. Ook bij huispersoneel vind je nog kinderen, zegt Chávez.

Volgens statistieken werden in 2013 nog 144.168 kinderen en tieners van 5 tot 17 jaar tewerkgesteld. Een jaar voordien lag dat cijfer nog 12 procent hoger.

In 2009, toen het linkse Frente Farabundo Martí de Liberación aan de macht kwam, stelde de regering een plan op om de ergste vormen van kinderarbeid tegen 2015 uit te roeien. Tegen 2020 moest kinderarbeid volledig verdwenen zijn.

In de Salvadoraanse suikerindustrie werken vijftigduizend mensen. Daarvan zijn er achttienduizend seizoenarbeiders die het riet oogsten.

Bij de oogst van 2013-2014 werd 720.000 ton suiker geproduceerd. Dat was goed voor 2,3 procent van het bruto binnenlands product.