Eindelijk gerechtigheid voor vermoorde en vermiste Canadese inheemse vrouwen

De commissie zal zich richten op de zogenaamde missing women in het land. Het gaat daarbij officieel om 1017 vermoorde en 174 vermiste inheemse meisjes en vrouwen in de afgelopen drie decennia. Volgens Canadees minister voor de Status van Vrouwen Patty Hajdu loopt dat cijfer zelfs op tot vierduizend.

Vorige regeringen hebben nooit werk gemaakt van een onderzoek naar de oorzaken achter de lugubere trend, ondanks aansporingen uit verschillende hoeken. Canadees premier Justin Trudeau doet dat nu wel, in overeenstemming met zijn verkiezingsbeloften.

Buitenproportioneel geweld tegen inheemse vrouwen

Het aantal moorden en verdwijningen bij inheemse vrouwen is zorgwekkend hoog. Vrouwen van inheemse afkomst maken slechts drie procent uit van de Canadese bevolking. Hun aandeel in het aantal vermoorde vrouwen in Canada bedraagt echter vijfentwintig procent.

Inheemse vrouwen worden vaker getroffen door huiselijk geweld maar het hoge percentage moorden kan niet volledig daaraan worden toegeschreven. De kans om vermoord te worden door een vreemde is drie keer groter bij inheemse vrouwen dan bij niet-inheemse vrouwen. Dat blijkt uit een rapport van de Native Women’s Association of Canada.

Het rapport Stolen Sisters van Amnesty International geeft gelijkaardige, schokkende statistieken. Zo was in 1996 de kans om aan geweld te sterven voor een inheemse vrouw zeven keer groter dan voor andere vrouwen van dezelfde leeftijd.

Jarenlange ontkenning

De onderzoekscommissie bestaat uit vier vrouwen en een man, allen met inheemse roots. Ze krijgt een mandaat van twee jaar. Carolyn Bennet, minister van Inheemse Zaken, riep de commissieleden op ‘de systematische oorzaken van geweld, inclusief racisme, seksisme en de hedendaagse invloed van kolonialisme, te onderzoeken.’

Dat Bennet die drie oorzaken aanhaalt, staat in schril contrast met het beleid van de vorige regering onder Stephen Harper. Ondanks verschillende aanmaningen van de VN om een onderzoek te starten naar de moorden, weigerde Harper dat meerdere malen.

‘We moeten dit niet zien als een sociologisch fenomeen maar als een misdaad.’

In 2014, naar aanleiding van de moord op een vijftienjarig inheems meisje, liet Harper het na om diepere oorzaken van het probleem aan te halen: ‘Ik denk dat we dit niet moeten zien als een sociologisch fenomeen maar als een misdaad die door de politie moet worden aangepakt.’ Vorig jaar argumenteerde hij dat het zinloos was om een onderzoek te starten ‘aangezien de meeste van die moorden reeds opgelost zijn.’

Cijfers tonen echter een ander beeld. Het rapport van Native Women’s Association of Canada toont dat 53 procent van de onderzoeken naar moorden op inheemse vrouwen tot een dader en een klacht heeft geleid. Dat is beduidend minder dan het nationale gemiddelde van 84 procent.

Verschillende facetten van het probleem

Veel van de oorspronkelijke inwoners van Canada leven in een precaire situatie en zijn structureel armer dan de rest van de bevolking. Hun sociale situatie zorgt ervoor dat veel vrouwen de weg naar prostitutie vinden, zo blijkt uit het Stolen Sistersrapport van Amnesty International. Dat verhoogt hun kans om in aanraking te komen met extreem geweld.

De Native Women’s Association of Canada beschouwt seksisme tegenover inheemse vrouwen en racistische attitudes als belangrijke oorzaken van het extreme geweld.

Een andere factor is het wederzijds wantrouwen tussen de inheemse gemeenschap en de politie. Amnesty International rapporteerde dat het vertrouwen in de politie erg laag ligt bij de inheemse bevolking. De mensenrechtenorganisatie ontving getuigenissen van mensen die vonden dat de politie niet de nodige stappen namen om vermiste familieleden terug te vinden.

Nabestaanden blijven argwanend

Melina Laboucan-Massimo, van inheemse afkomst, verloor haar zus in onopgehelderde omstandigheden. Ze reageert in Vice afwachtend op het onderzoek.

‘Er moet gekeken worden naar de misdragingen van de politie.’

Laboucan-Massimo spreekt haar vrees uit over de bevoegdheden van het orgaan: ‘In de verklaring van de commissie staat dat ze geen toegang hebben tot actieve politieonderzoeken. Het is belangrijk dat gekeken wordt naar de misdragingen van de politie en dat ze verantwoordelijk worden gesteld voor hun gebrek om de inheemse bevolking te beschermen.’

Een gelijkaardige stem is te horen bij inheemse organisaties. Een coalitie van organisaties sprak in een persverklaring een aantal bezwaren uit. Ze vrezen dat de rol van de politie niet genoeg zal worden onderzocht.

Eerste premier die de kaart van inheemse bevolking trekt

Justin Trudeau maakte in zijn verkiezingscampagne al een speerpunt van respect voor de oorspronkelijke inwoners van Canada. Zo is zijn minister van Justitie een vrouw van inheemse afkomst. Nu probeert hij dus voor gerechtigheid te zorgen in de zaak rond de verdwenen en vermoorde inheemse vrouwen. Hij is de eerste Canadese premier die zo inzet op de rechten van de inheemse gemeenschap.

Toch gaat Trudeau niet vrijuit met zijn beleid tegenover de inheemse bevolking. In de week voordat de onderzoekscommissie werd ingesteld, verleende de premier een vergunning voor de bouw van een hydro-elektrische dam. Die dam zorgt ervoor dat duizenden hectare landbouwgrond in het bezit van inheemse families onbruikbaar worden. Hij kreeg toen hevige kritiek over zich heen en de inheemse gemeenschap voelde zich “verraden”.