Duurzame festivals: groen hart of greenwashing?

Festivals zetten in toenemende mate in op duurzame initiatieven. Dat ziet ook Jan Verheyen van Ovam, dat zich als sinds de jaren ’90 inzet om festivals duurzamer te maken.

‘In de jaren ’90 begonnen we met proefprojecten. We probeerden bijvoorbeeld zwerfvuil in te zamelen op festivals, maar de laatste jaren proberen we duurzaamheid echt structureel te implementeren op festivals en niet meer een aantal festivals te selecteren zoals we vroeger deden.’

Tegenwoordig werkt Ovam met de GroeneVentscan, een online tool waarmee festivalorganisatoren kunnen checken hoe hun goed hun evenement scoort op het gebied van duurzaamheid en waar er ruimte voor verbetering is. Daar is overigens een award aan gekoppeld.

‘Vroeger werkten we met subsidies, dat doen we nu niet meer. De huidige aanpak werkt veel beter. Het is ook een manier voor festivals om te benchmarken. Al zie je dat de festivalorganisatoren die vroeger gesubsidieerd werden, nu nog vaak een voortrekkersrol spelen.’

Dat duurzaamheid steeds een belangrijker thema wordt op festivals blijkt uit het aantal gebruikers van de GroeneVentscan. ‘De laatste twee jaar is dat exponentieel gegroeid,’ vertelt Verheyen. In 2015 maakten 100 organisatoren gebruik van de scan en waren 41 festivals in de running voor de GroenEventAward. Dit jaar zijn dat al 217 scangebruikers en 57 wedstrijddeelnemers. ‘En we zijn pas halverwege het jaar.’

Groot versus klein

Jeroen Vereecke van festival Boomtown ziet ook hoe duurzaamheid een steeds grotere rol speelt op festivals.

‘Sinds enkele jaren groeit een soort coalitie van festivals op dat gebied. Festivals zoeken de samenwerking meer op. Dat is noodzakelijk om te tonen aan het publiek en aan de sponsors dat je er mee bezig bent. Grote festivals zijn daar minder actief in dan de kleine. Die beweren dat veel groene maatregelen op hun schaal niet mogelijk zijn. Toch is er geen reden om aan te nemen dat het niet haalbaar is.’

‘Grotere festivals hebben altijd een eco-verantwoordelijke die niet altijd de macht heeft of krijgt om dingen te veranderen’

Volgens Vereecke heeft het vooral met sponsoring te maken. ‘Verliezen die grote festivals een sponsor als Coca-cola, dan gaat dat natuurlijk gepaard met grotere bedragen dan op een kleiner festival als Boomtown.’

Vereecke stelt zich meer vragen bij het duurzaamheidsbeleid van grote festivals. ‘Tomorrowland doet goede dingen op het gebied van duurzaamheid, maar tegelijkertijd promoot het wel het vliegen naar festivals. Dat hoort bij hun concept, maar het is wel dubbel.

Ook bij kleinere festivals is mobiliteit trouwens verantwoordelijk voor het grootste deel van de ecologische voetafdruk. Bovendien zie je bij grotere festivals dat ze altijd een eco-verantwoordelijke hebben, die niet altijd de macht heeft of krijgt om dingen te veranderen.

Die hebben we zelf in het verleden ook gehad, maar dat is fout. Niet één persoon, maar iedereen is verantwoordelijk om het festival groen en duurzaam te houden.’

Urine omzetten in water

Herbruikbare bekers en veganistische maaltijden zijn inmiddels op veel festivals al ingeburgerd. Maar de duurzame initiatieven gaan een stap verder. ‘Vroeger kwamen wij zelf nog met ideeën voor organisatoren over hoe zij hun festivals konden verduurzamen, nu komen Festivals steeds vaker met eigen ideeën. Op Gitannekesfoor bijvoorbeeld wordt de afvoer uit composttoiletten gebruikt om afwaswater op te warmen’, aldus Verheyen.

‘In samenwerking met de universiteit Gent hebben we dit jaar een proefproject waarbij urine wordt omgezet in water en meststof’

Toiletafvoer kan ook op een andere manier ingezet worden. Op festival Dranouter wordt er dit jaar geëxperimenteerd met het omzetten van urine.

‘In samenwerking met de universiteit Gent hebben we dit jaar een proefproject waarbij urine wordt omgezet in water en meststof’, vertelt Jeroen Verdonck.

‘Het is dus ook interessant voor landbouw. Dat omzetten duurt wel een tijdje, dus het is niet zo dat je je eigen urine op het festival nog kan opdrinken als water.

Ook filteren we het toiletwater voor de douches backstage en maken we gebruik van houtpelletkachels om de douches te verwarmen. Er komt dus geen diesel aan te pas.’

Kartonnen tent

Een ander opvallend voorbeeld op het gebied van duurzame innovatie is de kartonnen tent. Deze maakte vorig jaar zijn intrede op Paradise City: ‘Je ziet vaak dat mensen na een weekend feestvieren alles achterlaten,’ zegt organisator Gilles De Decker.

‘We proberen iets te doen tegen die overdreven consumptiecultuur. Mensen gaan een tentje halen bij de Decathlon, halen wat goedkope festivalkleren en na 5 dagen laten ze alles achter.’

Bianca Pander is actief voor Innofest, een Nederlandse stichting die innovatieve producten test op verschillende festivals. Zij bevestigt het probleem van de achtergelaten tenten. ‘Die kunnen wel tot 30 procent van de afvalstroom vormen op een festival.’

Daarnaast proberen festivals ook steeds meer energie te winnen uit hernieuwbare energiebronnen, ook op Paradise City. ‘Dit jaar hebben we voor het eerst gebruik gemaakt van good fuel generatoren. Dat was een primeur in België. Daarmee kunnen we de uitstoot van schadelijke emissiestoffen terugbrengen tot 20 procent.

‘Een vrachtwagen met Coca-cola vervoert voor 80 procent water. Dat is wel erg duur en vervuilend water dus’

Daarnaast maken we gebruik van generatoren die werken op zonnepanelen, die met de zon meedraaien.’ Toch is het voor festivals nog steeds niet mogelijk om volledig terug te vallen op groene energie.

‘Op Dranouter hebben we dit jaar vier groene stroomaggregaten en we willen dit ieder jaar verder uitwerken. Helaas maken we wel nog altijd gebruik van dieselgeneratoren’, verklaart Verdonck.

Op festival Boomtown werd een aantal jaar geleden de Boombar geïntroduceerd, waar kraanwater en duurzame frisdrank wordt geserveerd in herbruikbare bekers. De Boombar wordt inmiddels ook ingezet bij andere evenementen. De ontwikkelaars hopen Coca-cola zover te krijgen dat ze geen kant-en-klare cola meer leveren, maar enkel cola-siroop.

‘Een vrachtwagen met Coca-cola vervoert voor 80 procent water. Dat is wel erg duur en vervuilend water dus. Uiteindelijk is cola een siroop aangelengd met leidingwater. Als je alleen de siroop aanlevert kunnen we het ter plekke met water aanlengen’, zegt Jeroen Vereecke.

Greenwashing

Vanwaar komt die interesse in duurzaamheid van festivals? Is het oprechte betrokkenheid of is het eerder het inspelen op een trend vanuit commercieel perspectief? De meningen lijken ietwat verdeeld.

Gilles de Decker is van mening dat het een logische ontwikkeling is. ‘De duurzaamheidstendens is uit noodzaak geboren, omdat festivals zo belastend zijn. Een massa mensen komt samen op een klein stukje grond, dat is een heel belastende activiteit voor de aarde. Daar komt steeds meer kritiek op.’

Dat wil niet zeggen dat duurzaamheid geen marketingstrategie is. ‘Je moet trots zijn op je groene verwezenlijkingen en je mag daar ook volop over communiceren. En het is ook een manier om jezelf te onderscheden van de rest, anders kun je niet blijven bestaan’,vertelt De Decker.

‘In de eerste plaats is de interesse voor duurzaamheid vooral een vorm van greenwashing, groen zijn is goed voor het imago.’

Kim Vervoort van festival Brakrock durft daarin nog verder te gaan. ‘In de eerste plaats is de interesse voor duurzaamheid van festivalorganisatoren toch vooral een vorm van greenwashing. Het vertrekt toch vooral vanuit eigenbelang. Groen zijn is goed voor het imago.’

Maar Vervoort erkent ook dat oprechte betrokkenheid een rol speelt. ‘Meestal zitten er mensen met goede bedoelingen achter. En als we het alleen voor het geld zouden doen, is een contract met Coca-cola de meest lucratieve optie en vergeleken met het aanbieden van uitsluitend biologische producten.’

Jeroen Vereecke van Boomtown ziet er geen kwaad in wanneer duurzaamheid als marketingstunt gebruikt wordt. ‘Al begint het als een marketingtechnische truc, als de ecologische voetafdruk erdoor verkleint is het toch goed.’

Festivals doen er dus veel aan om de ecologische voetafdruk te verkleinen, maar de ecologische ballast blijft groot volgens De Decker. ‘Een festival organiseren is nog altijd minder duurzaam dan geen festival organiseren.’