Droge bodems zorgen ook voor meer droogte elders

Droge bodems versterken droogtes, dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Gent. Omdat uit droge bodems amper nog water verdampt, komt elders minder neerslag voor. ‘Als we nu niet handelen, zullen dit soort interacties verergeren.’

Onderzoekers van de UGent volgden het traject van waterdamp in de lucht. Zo ontdekten ze hoe uitgedroogde gebieden duizenden kilometers verderop voor minder regen zorgen. Op die manier zorgen droge bodems elders voor meer droogte.

‘Wetenschappers vermoedden dat al, omdat er door droge bodems minder vocht in de lucht verdampt om neerslag te vormen. Wij hebben dat nu voor het eerst kunnen bewijzen’, vertelt Dominik Schumacher, hoofdauteur van de studie.

Met het DRY-2-DRY-project van de Europese Onderzoeksraad (ERC) bestudeerden Schumacher en zijn collega’s het verband tussen landoppervlakten en klimaat. Meer specifiek wilde ze weten hoe het (uitgedroogde) vasteland periodes van droogte beïnvloedt. Dat uitgangspunt verwoordden de medewerkers in de centrale vraag of droogtes zichzelf verspreiden en versterken. De recente publicatie van hun onderzoek in wetenschapsmagazine Nature Geoscience onderbouwt die hypothese.

Hevige natuurbrand

Schumacher en zijn collega-onderzoekers baseerden zich op een analyse van de veertig grootste droogtes in de recente geschiedenis. Voor elk periode bestudeerden ze de impact van de luchtstroom afkomstig uit uitgedroogde regio’s op de hoeveelheid waterdamp in gebieden waar de wind naartoe waaide. Op die manier berekenden ze hoeveel minder regen de droge bodems veroorzaakten door droge lucht te verspreiden.

‘Je kan droogtes vergelijken met hevige natuurbranden die zichzelf verspreiden door de omgeving te verbranden. Alleen steekt een droogte de natuur niet in brand, maar vermindert ze de verdamping. Waar die droge wind naartoe waait, valt er dan minder neerslag’, verduidelijkt Schumacher. Zo viel er in Australië tot 18% minder regen door de aanvoer van droge lucht, schatten de onderzoekers.

Terwijl het noorden en de tropen grotendeels gespaard blijven, kan de neerslagvermindering door uitdroging oplopen tot meer dan 15% in andere subtropische gebieden. Slachtoffers van die toenemende droogte wonen dus niet alleen in Australië, maar ook in de Latijns-Amerikaanse pampavlakte, in zuidelijk Afrika en in de Sahelregio.

‘We verwachten dat er in de toekomst steeds meer droogtes zullen ontstaan.’

‘Doordat veel subtropische streken ver van oceanen liggen, zijn ze voor hun neerslag afhankelijker van de verdamping van grondwater. In België geldt dat bijvoorbeeld niet. De meeste regen die hier valt, verdampte eerder uit de Atlantische Oceaan’, legt Schumacher uit. ‘Daarnaast valt het grootste deel van de jaarlijkse neerslag in die subtropische regio’s tijdens het regenseizoen. Dat verhoogt de druk op het grondwater in droge periodes.’

Klimaatverandering concreet

Door het mechanisme achter toenemende droogte te beschrijven, maakt de studie een aspect van de klimaatverandering heel concreet. ‘Nu we dit fenomeen bevestigd zien, verwachten we dat er in de toekomst steeds meer droogtes zullen ontstaan, die elkaar ook sneller opvolgen. Dat kan leiden tot ernstige waterschaarste, met alle maatschappelijke gevolgen van dien’, vult Schumacher aan.

Lees ook

Droogte wordt ‘de volgende pandemie’

Het onderzoek van de Universiteit Gent ligt daarmee in dezelfde lijn als het jongste VN-rapport over droogte. Daarin stelde VN-afgevaardigde Mami Mizutori al dat klimaatverandering de frequentie, intensiteit en lengte van droge periodes in grote delen van de wereld verhoogt. Daarbij zijn de problemen die droogtes veroorzaken niet te onderschatten. Uitdroging zorgt behalve voor minder neerslag en een dalend grondwaterniveau ook voor hittegolven, natuurbranden en zelfs overstromingen.

‘Ik beschouw dit onderzoek als een waarschuwing. Als we nu niet handelen, zullen dit soort interacties waarschijnlijk verergeren’, besluit Schumacher.

Kunnen we het zelfverspreidende effect van droogte dan niet voorkomen? ‘Volgens mij moeten we focussen op de kern van het probleem en zo weinig mogelijk CO₂ uitstoten, aangezien hogere temperaturen zorgen voor meer en dus snellere verdamping’, reageert de onderzoeker. ‘Dat is misschien een slap antwoord, maar het is de veiligste manier om heel wat problemen in een keer op te lossen.’