Dit moet u weten over de klimaattop in New York

1. Waarover gaat het juist?

Ban Ki Moon, Secretaris-generaal van de Verenigde Naties, roept vandaag wereldleiders en vertegenwoordigers van het middenveld en het bedrijfsleven bijeen in New York om de strijd tegen klimaatverandering opnieuw prominenter op de politieke agenda te plaatsen.

‘We kunnen verder het bestaande pad bewandelen en de verschrikkelijke gevolgen ondervinden. Of we kunnen luisteren naar de stem van de wetenschap en beslissen te handelen voor het te laat is’

De topman van de VN riep de wereldleiders en de sociale partners op om vandaag concrete initiatieven en doelstellingen op tafel te leggen. Hij wil zo voldoende politieke wil opbouwen om in 2015 tot een bindende klimaatovereenkomst in Parijs te komen.

Dat lijkt niets te vroeg te komen. Een uitgelekte versie van het vierde voortgangsrapport van het Internationaal Panel voor Klimaatverandering (IPCC), dat op 2 november officieel voorgesteld wordt, schetst een grimmig beeld.

De opwarming van de aarde beïnvloedt ‘alle continenten en overspant de oceanen’, en verdere vervuiling zal leiden tot ‘onomkeerbare gevolgen voor mens en ecosysteem’.

Het voorlopige rapport waarschuwt voor grootschalige gevolgen voor de wereldwijde productie van basisvoedsel zoals tarwe, rijst en maïs, in het bijzonder in tropische gebieden.

Een temperatuurstijging van 2,5 graden zou leiden tot een economisch verlies van twee procent van het mondiale inkomen, terwijl het smelten van de ijskappen in Groenland zou leiden tot een geleidelijke stijging van de zeespiegel met zeven meter. Wereldsteden als Miami, Bangkok en New York en eilandstaten als de Maldiven, Kiribatu en Tuvalu zouden hierdoor bedreigd worden.

De topman van het IPCC, Rajendra Pachauri, benadrukte tijdens zijn toespraak vandaag de urgentie van klimaatverandering.  

De wereldwijde uitstoot moet in 2020 pieken om onder de grens van twee procent opwarming te blijven. Als dat niet lukt, dan dreigen water- en voedseltekorten, meer armoede, gedwongen migraties en een verhoogd risico op gewelddadige conflicten. Voorts staan op dit griezelige menu ook nog extreme droogtes en overstromingen, en het smelten van ijslagen waardoor kuststeden wereldwijd zullen overstromen.

‘Er is geen plan B voor klimaatactie, er is immers geen planeet B’

Het uitgelekte rapport van het IPCC benadrukt de kost van nietsdoen. Indien er tegen 2030 geen extra maatregelen komen tegen de klimaatverandering, zou de kost van deze maatregelen tegen 2050 met 44 procent toenemen.

‘Het komt neer op het maken van een keuze. We kunnen verder het huidige pad bewandelen en de verschrikkelijke gevolgen ondervinden. Of we kunnen luisteren naar de stem van de wetenschap en beslissen te handelen voor het te laat is’, aldus Pachauri.

De Secretaris-generaal van de VN sloot zich daar bij aan: ‘Er is geen plan B voor klimaatactie, er is immers geen planeet B.’

2. Wat staat er op het programma?

Tijdens de voormiddag (lokale tijd) staan drie afzonderlijke sessies gepland waarin VN-lidstaten hun nationale actieplannen en ambities aankondigen, die in de vroege namiddag gevolgd worden door een forum dat alle grote spelers uit de private sector bijeenbrengt. In de namiddag staan zowel multilaterale sessies als thematische discussies op het programma.

De multilaterale sessies verzamelen verschillende betrokken partijen en behandelen thema’s als klimaatfinanciering, bossen, industrie, landbouw, transport, energie, weerbaarheid en steden.

De thematische sessies, op hun beurt, zullen gaan over zaken als klimaatwetenschap, de impact van het klimaat op gezondheid en banen, en de economische gevolgen van het uitblijven van klimaatactie.

3. Wie is er van de partij?

Ban Ki Moon wees expliciet op de ‘cruciale rol’ van het bedrijfsleven in de strijd tegen klimaatverandering. CEO’s van multinationals als Pepsico, Ikea, Enel, Sinopec en Shell riepen in de aanloop naar de top de bedrijfswereld op tot meer actie tegen klimaatverandering. 

De afgelopen jaren is er sprake van een mondiale desinvesteringscampagne van fossiele brandstoffen ter waarde van meer dan 50 miljard dollar

De afgelopen jaren is er bovendien sprake van een mondiale desinvesteringscampagne van fossiele brandstoffen. 181 instellingen en lokale overheden en meer dan 650 individuen trokken samen meer dan 50 miljard dollar terug uit olie-investeringen om deze opnieuw te investeren in duurzame energievormen. Opvallend: ook het Rockefeller Brothers Fund, een investeringsfonds van de nazaten van de voormalige oliemagnaat John Rockefeller, besliste om zijn investeringen in steenkool en olie te verkopen. 

Toch is lang niet iedereen in het bedrijfsleven zo activistisch. Olivier Van der Maren van het Verbond der Belgische Ondernemingen vindt dat de EU vooral niet meer moet doen dan de andere economische blokken. ‘Als de EU teveel de nadruk legt op het milieu, gaat dat ten koste van onze competitiviteit en onze bevoorradingszekerheid. De EU had nooit zo voorop moeten lopen in de handel in emissierechten.’

De interesse van de verschillende landen voor de top kan worden afgemeten aan de vertegenwoordigers die ze sturen. De Verenigde Staten, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Indonesië, Turkije, Zuid-Korea, Zuid-Afrika en Brazilië sturen een staatshoofd of een regeringsleider. Voor de EU is de uittredende voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso, in New York. China doet het met zijn vice-premier, India met zijn milieuminister en Rusland zelfs met de milieu-adviseur van Poetin.  Het geeft aan dat deze grote opkomende landen niet staan te springen om bindende internationale klimaatengagementen aan te gaan. 

China zal hoe dan ook een centrale rol moeten spelen. Niet alleen is het veruit de grootste uitstoter van broeikasgassen (meer dan een kwart); vorig jaar ging het voor het eerst de EU voorbij als ‘s werelds grootste investeerder in hernieuwbare energie ( 43 miljard euro versus 37 miljard euro, de VS houden het op 27 miljard euro).  

Het wordt tevens uitkijken naar de positie van de Verenigde Staten. President Barack Obama kondigde afgelopen juni nieuwe regels aan die de uitstoot van broeikasgassen door energiecentrales tegen 2020 met dertig procent moeten terugdringen ten opzichte van het niveau van 2005.

4. Welke concrete uitkomsten kunnen verwacht worden?

Peter Wittoeck, die al vele jaren de Belgische delegatie op klimaatonderhandelingen leidt, erkent tegenover MO* dat de top niet gericht is op juridisch bindende engagementen.

Het belang van de top mag volgens Wittoeck echter niet onderschat worden. Hij verwacht dat heel wat landen zullen aankondigen dat ze ambitieuze doelstellingen op tafel leggen in de aanloop naar de Klimaattop in Parijs volgend jaar.

‘Het uitzonderlijke aan deze top is dat Ban Ki Moon erin geslaagd is staats-en regeringsleiders rond de tafel te brengen, eerder dan enkel klimaatministers. De top verzamelt bovendien allerlei segmenten uit de mondiale samenleving en verschillende internationale instellingen hebben al aangekondigd bepaalde partnerschappen te zullen afsluiten’.

De top moet dus de strijd tegen klimaatverandering weer op kruissnelheid brengen, terwijl Wittoeck ook heel wat financiële toezeggingen voor het in 2009 opgerichte Klimaatfonds verwacht. Het fonds, dat pas dit jaar operationeel werd, moet over ongeveer 11,5 miljard euro beschikken tegen 2020.

Uit een analyse van Oxfam blijkt echter dat tot nog toe slechts 0, 85 miljard euro in het fonds gestort werd.

5. Volstaat dat allemaal?

Joeri Thijs van Greenpeace België stelt dat Ban Ki Moon zijn volledige politieke gewicht in de schaal heeft geworpen om van de top een succes te maken, en wereldleiders uitdrukkelijk heeft uitgedaagd met concrete voorstellen op de proppen te komen.

Thijs blijft voorzichtig, maar ziet hoopgevende signalen dat ook in landen die traditioneel erg conservatief uit de hoek komen tijdens klimaatonderhandelingen iets begint te bewegen.

Concrete financiële toezeggingen voor het Klimaatfonds zijn volgens hem de sleutel om de klimaatonderhandelingen opnieuw op kruissnelheid te brengen.

‘Er bestaat een diepe frustratie en wantrouwen in het Zuiden. Landen daar zeggen terecht dat het Westen met compensaties moet komen voor zijn historische klimaatschuld. Uiteindelijk kan het wantrouwen alleen overstegen worden door met centen over de brug te komen’, aldus Thijs.