Amnestie, verzoening en politiek stratego in Ivoorkust

Aan de vooravond van de viering van 58 jaar onafhankelijkheid van Ivoorkust, kondigde president Ouattara aan amnestie te verlenen aan ongeveer 800 Ivorianen die vervolgd worden of veroordeeld zijn voor misdrijven gepleegd in de nasleep van de bloedige presidentsverkiezingen van 2010 of voor inbreuken op de staatsveiligheid sinds het aantreden van Ouattara en die het leven kostte aan ongeveer 3000 mensen.

Naast Simone Gbagbo, voormalig first lady, wordt ook amnestie verleend aan andere vooraanstaande leden van Gbagbo’s toenmalige regering. Aan de zijde van Ouattara valt vooral op dat gratie wordt verleend aan een nauwe bondgenoot van de voorzitter van het parlement in wiens huis amper een jaar geleden nog wapens werden aangetroffen.

De verschillende politieke partijen in Ivoorkust hebben de beslissing positief onthaald en spreken van een belangrijke stap in het verzoeningsproces. Ivoriaanse en internationale mensenrechtenorganisaties zoals Human Rights Watch, Fédération internationales des droits de l’Homme en Amnesty international daarentegen verzetten zich tegen wat zij beschouwen als een terugkeer naar een cultuur van straffeloosheid. 

Ivorianen verzoenen

Hoewel gelauwerd voor de recente sterke economische groei en uitbouw van infrastructuur, werd Ouattara tot nu toe verweten niet voldoende te hebben ondernomen om Ivorianen te verzoenen na twee decennia conflict. In de nasleep van de presidentsverkiezingen van november 2010 kwamen in Ivoorkust ongeveer 3000 mensen om het leven nadat toenmalig president Laurent Gbagbo de uitslag van de verkiezingen – een overwinning voor zijn tegenstander Alassane Ouattara – betwistte.

Aanhangers van Gbagbo, maar ook internationale organisaties zoals Amnesty International en onderzoekers, spreken van ‘a victor’s justice’

Het verkiezingsgeweld volgde op een woelige periode van conflict dat het land de facto in tweeën splitste in 2002. Ondanks het werk van onder andere een speciale commissie voor dialoog, waarheid en verzoening (La Commission de Dialogue, Vérité et Reconciliation, CDVR) blijft het land zeven jaar na datum nog steeds erg verdeeld.

Aanhangers van Gbagbo, maar ook internationale organisaties zoals Amnesty International en onderzoekers, spreken van ‘a victor’s justice’ (gerechtigheid van de overwinnaar) waarbij voornamelijk het kamp van Gbagbo vervolgd werd, ondanks misdrijven langs beide zijden. Zo werden Gbagbo zelf en zijn rechterhand Charles Blé Goudé uitgeleverd aan het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. Hun proces is nog steeds lopende.

Ook Gbagbo’s vrouw, Simone, werd opgeroepen, maar nooit uitgeleverd aan het ICC. Ze stond terecht in Ivoorkust waar ze tot op heden een straf uitzit van 20 jaar voor het ondermijnen van de staatsveiligheid –vorig jaar nog werd ze vrijgesproken voor een bijkomende aanklacht van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.

Dat Ouattara amnestie verleent aan Simone Gbagbo is zeker geen volkomen onverwachte beslissing. Er werd al langer gefluisterd dat de president haar uiteindelijk gratie zou verlenen. Door dat net nu te doen lijkt Ouattara in te willen spelen op recente ontwikkelingen die hem wind uit de zeilen lijken te nemen. 

De tweede ronde

Sinds 2005 werkt Ouattara nauw samen met een ander politiek zwaargewicht en voormalig president, Henri Konan Bédié. In 2015 trokken hun partijen samen naar de kiezer, nadat Bédié’s partij eerder al Ouattara steunde in de tweede ronde van de beruchte verkiezingen in 2010. Maar recent verloor Ouattara de steun van Bédié.

Ouattara’s plan om hun coalitie te formaliseren met de oprichting van één nieuwe partij viel niet in goede aarde. Met deze beslissing boekt Ouattara dus niet alleen een belangrijke vooruitgang in het verzoeningsproces, maar gaat hij ook op zoek naar steun uit een nieuwe hoek nu hij een eerdere bondgenoot lijkt te hebben verloren.

Line Kuppens is als onderzoekster verbonden aan het Centre for Research on Peace and Development (KU Leuven) en het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid (UA)