Geen EU zonder Balkan?

‘Groot psychologisch belang’
Het perspectief van toetreding tot de Europese Unie werkt als een sterke incentive voor stabiliteit in de Balkan.
Werk aan de winkel
Kroatië en Macedonië hebben het statuut van kandidaat-lidstaat verworven.  Albanië, Bosnië-Herzegovina, Kosovo, Montenegro en Servië zijn potentiële kandidaat-lidstaten. Alle zeven boekten vooruitgang in de richting van Europese toetreding, maar de uitdagingen blijven groot.
Kosovo, het uur van de waarheid
De stabiliteit van de Balkan staat en valt met de onopgeloste kwestie-Kosovo. 

‘Groot psychologisch belang’

Anno 2007 telt de Europese Unie vier lidstaten van het Balkanschiereiland: Griekenland, Slovenië, Roemenië en Bulgarije. De andere Balkanlanden -Albanië, Bosnië-Herzegovina, Kroatië, Kosovo, Macedonië, Montenegro en Servië- dromen ook van een Europese toekomst.
‘Voor de Balkan liggen de meeste obstakels op het pad naar EU-toetreding niet in Oost- maar in West-Europa. We zijn in een tijd van “uitbreidingsmoeheid” en er worden vragen gesteld over de absorptiecapaciteit van de EU. Daar moeten we tegen vechten’, zegt de Tsjechische minister van Buitenlandse Zaken Alexandr Vondra. ‘In 2003 heeft de Europese Unie de Balkanlanden een duidelijk Europees perspectief aangeboden. Dat heeft als een sterke incentive gewerkt voor stabiliteit in de Westelijke Balkan. Na decennia van conflicten met een verwoestende impact en honderdduizenden doden is de situatie vandaag veel stabieler. Het Europees perspectief heeft daarin een belangrijke rol gespeeld.’
Vondra was eind vorig jaar in Brussel te gast op het colloquium ‘Europe’s Balkan Partners’, een organisatie van de denktank Friends of Europe. Hooggeplaatste politici en opiniemakers uit de Balkan kwamen er pleiten voor een verdere uitbreiding van de Europese Unie.
‘Je kunt je niet voorstellen hoe fortuinlijk het is voor de landen in de Balkan dat we allemaal dezelfde doelen delen: Europese en euratlantische integratie. Dat is iets wat ons bindt’, aldus Milan Rocen, minister van Buitenlandse Zaken van Montenegro, op het colloquium. ‘Het is de eerste keer dat zoiets gebeurt in de moeilijke geschiedenis van de Balkan. Daarom heeft het perspectief van toetreding niet alleen een politiek maar ook een groot psychologisch belang.’
De Kroatische president Stjepan Mesic pleitte voor meer regionale samenwerking tussen Balkanlanden: ‘Wat de EU zo onweerstaanbaar maakt, is dat enkel een eengemaakt Europa een echte partner kan zijn voor de VS vandaag en China, India en andere spelers morgen. De landen in mijn regio willen deelnemen aan dat project. Ze moéten, als ze hun toekomst veilig willen stellen. En dat kan alleen maar via samenwerking, als bondgenoten. De landen in mijn regio willen deelnemen aan dat project. Ze moéten, als ze hun toekomst veilig willen stellen. En of ze dat nu willen of niet, op het pad naar de EU moeten de Balkanlanden zich gedragen en handelen als bondgenoten. Net in die alliantie ligt de bijdrage die onze regio aan een eengemaakt Europa kan leveren.

Werk aan de winkel

De toekomst van de landen van de Westelijke Balkan ligt in de EU: dat engagement herhaalde de Europese Unie nog eens in maart 2006. Kroatië en Macedonië hebben reeds het statuut van kandidaat-lidstaat verworven, Albanië, Bosnië-Herzegovina, Kosovo, Montenegro en Servië zijn potentiële kandidaat-lidstaten.
Alle zeven boekten vooruitgang in de richting van Europese toetreding, maar er blijft nog heel wat werk aan de winkel. In de recente vooruitgangsrapporten geeft de Europese Commissie een overzicht van de prioriteiten:

• Kroatië moet werk maken van snellere hervormingen op het vlak van justitie, publieke administratie en economie en moet de strijd tegen corruptie verder opdrijven.
• De Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië staat voor de uitdagingen van hervormingen binnen politie en justitie, de strijd tegen corruptie en de volledige implementatie van het Stabilisatie- en Associatieakkoord.
• Albanië moet op de eerste plaats corruptie en georganiseerde misdaad aanpakken en politieke, justitiële en economische hervormingen opzetten.
• Volledige samenwerking met het Joegoslaviëtribunaal is een sleutelelement voor Bosnië-Herzegovina om te mogen toetreden tot de EU. Het land moet ook zijn grondwet wijzigen.
• Montenegro, dat nog maar sinds juni 2006 onafhankelijk is geworden na een referendum, moet blijven samenwerken met het Joegoslaviëtribunaal en heeft nog een vette kluif aan institutionele hervormingen. Justitiële hervormingen en de strijd tegen georganiseerde misdaad en corruptie zijn daarbij prioritair.
• Servië krijgt schouderklopjes voor zijn aanpak van Montenegro’s onafhankelijkheid en wordt opgeroepen om een ‘constructieve houding’ aan te nemen met betrekking tot Kosovo. Onderhandelingen over een Stabilisatie- en Associatieakkoord kunnen pas afgesloten worden zodra Servië volledige medewerking verleent aan het Joegoslaviëtribunaal.
• Kosovo staat voor hervormingen op het vlak van justitie, economie en publieke administratie. Die zijn nodig opdat  de VN-missie in Kosovo (UNMIK) haar verantwoordelijkheid zou kunnen overdragen. Ook minderhedenrechten en de participatie van minderheden in instellingen blijven prioritaire punten.

Kosovo, het uur van de waarheid

De stabiliteit van de Balkan staat en valt met de onopgeloste kwestie-Kosovo. De etnische Albanezen -zowat negentig procent van de Kosovaarse bevolking- wachten al sinds het einde van de oorlog in 1999 met veel ongeduld op de onafhankelijkheid.
De definitieve status van Kosovo had in feite vorig jaar al rond moeten zijn maar de speciale gezant van de Verenigde Naties, Martti Ahtisaari, stelde zijn aanbevelingen over het statuut van Kosovo uit tot na de verkiezingen in Servië. Het uur van de waarheid is nu aangebroken.
Na het rapport van Ahtisaari moet de Veiligheidsraad een resolutie over Kosovo goedkeuren. Rusland blijft zich verzetten tegen een resolutie waarin de term ‘onafhankelijkheid’ voorkomt. Verwacht wordt dat de Veiligheidsraad Kosovo een ‘voorwaardelijke’ onafhankelijkheid zal toekennen, met een belangrijke rol voor een Internationaal Civiel Bestuur, geleid door de Europese Unie.
‘Kosovo is beter geworden door de internationale aanwezigheid van UNMIK en we zullen ook in de toekomst internationale aanwezigheid verwelkomen’, zegt Kosovaars minister Ardian Gjini. ‘Die kan observeren, ondersteunen en ons helpen bij onze problemen van ordehandhaving en de bescherming van minderheden.’ Gjini benadrukt wel dat het proces over de status van Kosovo ‘geen verder uitstel meer kan tolereren want het is bijna afgerond.’
Europarlementslid Doris Pack, voorzitter van de Delegatie voor Relaties met de Landen van Zuid-Oost-Europa van het Europees Parlement, is het daarmee eens: ‘Wat er ook zal gebeuren, de situatie kan niet blijven zoals ze nu is. Dat is niet alleen ongezond voor Kosovo, maar ook voor Servië en de hele regio. Kijk vandaag naar Servië: de enige vraag die steeds aan bod komt, is Kosovo. Maar de gewone mensen zijn daar niet zo in geïnteresseerd, alleen de politici.’