Cartoonist Chrostin: ‘Ik vind het best gezellig in die kloof tussen twee culturen’

Tijdens het lange maakproces van haar graphic novel Araya kon ze haar Thais-Belgische identiteit eindelijk een plek geven. Maar over de staat van de wereld ligt cartooniste Christina De Witte, aka Chrostin, nog wakker. Hoe voelt dat, jong zijn in turbulente tijden? ‘Emotie is mijn uitgangspunt. Het is een bewuste keuze om te dealen met de werkelijkheid.’

We hebben afgesproken in haar nieuwe nest in hartje Berchem: een nog wat kaal souterrain dat ‘net verhuisd’ uitademt. Maar zijn alvast huiselijk aanwezig: een matras die nog tijdens het interview door het raam wordt gewurmd, een prachtig Japans kookboek (als een kunstwerk uitgestald in de nieuw betegelde keuken), een stadstuintje met een ontluikende zee van groene verrassingen (krokussen, narcissen of sneeuwklokjes), twee stoelen en een kleine tafel.

‘We moeten klaar zijn voor oorlog’, staat vetgedrukt op de voorpagina van de krant die tussen ons op het tafeltje ligt. Bam.

‘Ik wil en kan de wereld niet veranderen. Tegelijk vind ik heel veel dingen, misschien zowat alles, politiek.’

Cartoonist Christina De Witte werd bekend door haar comic Chrostin, waarin een cartoonversie van haarzelf de hoofdrol speelt. Chrostin is niet op haar mond gevallen, is een uitgesproken feministe en spreekt zich uit over maatschappelijke thema’s zoals racisme, klimaat en gender. Ze vraagt aandacht voor het lot van de Palestijnen in Gaza en pleit onder meer voor de boycot van Israëlische producten.

De 27-jarige cartoonist en ik verschillen maar liefst 26 jaar in leeftijd. In die jarenkloof zit een verschil tussen een leven over de helft en een nog startend bestaan. Een verschil tussen mijn opgroeien in de zorgeloze jaren ‘80 en ‘90 en haar opgroeien in turbulente struikeltijden. En die laatste erfenis laat zich perfect vertalen in verontrustende krantentitels.

Er lijkt een overvloed aan onrust en dreiging te zijn. Hoe beïnvloedt die jou als cartoonist en als mens?

Christina De Witte: Ik heb geen andere tijd gekend, dus dat scheelt. Als cartoonist en als burger blijf ik het wel heel uitdagend vinden om door deze tijden te navigeren. Naast de onrust is er ook de snelheid van het nieuws en de polariserende onzin die voortdenderen op sociale media.

Ik probeer mijn comics uiteraard zoveel mogelijk te factchecken, maar ik ben geen journalist of researcher. Ik ben wat ik ben: een kunstenaar die subjectief werk maakt.

Emotie is mijn uitgangspunt. Het is een bewuste keuze om te dealen met de werkelijkheid. Het figuurtje van Chrostin vertaalt wat ik zelf voel en ervaar, ze is mijn uitlaatklep, mijn portfolio én mijn dagboek tegelijk. Chrostin helpt me persoonlijk om te begrijpen en te verwerken en maakt complexe zaken behapbaar.

Emoties losweken

‘Hoe slechter het met de wereld gaat, hoe belangrijker de cartoonist wordt’, zei je collega-cartoonist Zaza een dik jaar geleden in de krant De Morgen. Wat zegt dat over de verantwoordelijkheid van cartoonisten?

Christina De Witte: Ik wil en kan de wereld niet veranderen en ik ben geen politiek cartoonist zoals Zaza of Lectrr. Daar ligt mijn sterkte niet. Die ligt in langere en tragere formats waar meer gedachtegangen in zitten.

Tegelijk vind ik heel veel dingen, misschien zowat alles, politiek. Dat geeft ook mij, als tekenaar, een zekere verantwoordelijkheid. Cartoonisten moeten de status quo uitdagen, dat is mijn rotsvaste overtuiging. We hebben de verantwoordelijkheid om tegen schenen te schoppen, emoties los te weken.

Ik besef dat ik dat gemakkelijker kan zeggen vanuit mijn bevoorrechte positie aan mijn tekentafel in een Antwerps appartement. Niet iedereen deelt dat gemak. Het is veel moeilijker voor bijvoorbeeld de zes internationale cartoonisten van de expo en gelijknamige tv-reeks Draw for Change (die je hier kan bekijken, red.) die de status quo in hun landen uitdagen. Die tekenaars uit onder meer Syrië, Rusland en Mexico worden opgesloten als ze de vele rode lijnen van de vrije meningsuiting overschrijden.

Noem jij jezelf dan toch een maatschappelijk tekenaar?

Christina De Witte: (denkt na) Dat vind ik moeilijk. Want ik wil het ook over banaliteiten kunnen hebben. Of tenminste over dat wat banaal genoemd wordt.

Zoals het Thaise kookboek dat je illustreerde en dat over een paar maanden verschijnt?

Christina De Witte: Ja, exact. Maar ik vind eten heel belangrijk. Koken is mijn favoriete hobby én een therapeutische bezigheid. Zo banaal is het dus niet. Eten maakt inherent deel uit van elke cultuur en is tegelijk letterlijk grensoverschrijdend. Niets zo intiem en niets zo universeel als een maaltijd delen, toch?

Om nog even op je vorige vraag terug te komen: ik noem mezelf het liefst illustrator of cartoonist. De adjectieven mogen anderen toevoegen, voor mij hoeven die niet per se.

Comics over Palestina

Je bent zelf heel erg begaan met de Palestijnse zaak. Ik neem aan dat de heisa over de pro-Palestijnse performance van woordkunstenaar Hind Eljadid, op het startfeest van het Europees voorzitterschap begin januari, jou niet koud liet.

Christina De Witte: Wat gebeurd is, is absurd. Aanvankelijk was ik blij dat Hind en de Mechelse actievoerders erin geslaagd waren om aandacht te krijgen voor het lot van de Palestijnen. Maar ik werd ook zo boos om wat er volgde: Hind die wordt opgepakt, zes uur in de cel moet zitten en vervolgens een hoop bagger over zich heen krijgt.

Ik heb veel respect voor Laura Tesoro die op hetzelfde podium met de Palestijnse vlag zwaaide. Maar feit is dat Hind is opgepakt en in de cel heeft gezeten en Laura niet. Dat zegt helaas veel over white privilege in ons land.

‘Ik begrijp niet waarom niemand deze waanzin tegenhoudt.’

Wat zegt het over vrije meningsuiting in ons land?

Christina De Witte: Dat die vrijheid van je mening afhangt. Laura Tesoro moest bijvoorbeeld omstandig uitleggen dat zwaaien met een Palestijnse vlag niet hetzelfde is als Hamas prijzen.

Hamas is sinds 7 oktober herhaaldelijk en met klem veroordeeld door heel veel mensen die zich het lot van de Palestijnse burgers aantrokken. Die veroordeling is uiteraard terecht. Maar op een gegeven moment gaat die verantwoording voorbij aan het nu, aan de grofste mensenrechtenschendingen, aan de genocide die bezig is.

Kunnen we nu tot de kern komen: het stilleggen van een genocide die bezig is? Kan iedereen de semantische discussies alstublieft naast zich neerleggen tot er een staakt-het-vuren is dat levens van onschuldige burgers redt?

Ik begrijp niet waarom niemand deze waanzin tegenhoudt. As we speak sterven mensen in Gaza, waarvan de helft kinderen. Dat is waanzin. Als ik dat laat binnenkomen, steekt meteen dat schuldgevoel op: ik doe niet genoeg. Dan breek ik mijn hoofd over hoe ik mijn status moet gebruiken, hoe ik mijn werken moet doneren, guerillamarketing op poten zetten, boten tegenhouden in de haven van Antwerpen.

‘Ik hou van debat, zolang het maar een constructief gesprek is, gebaseerd op inzichten en betrouwbare informatiebronnen.’

Krijg je zelf veel tegenreacties op je comics over Palestina?

Christina De Witte: Dat valt best mee. Ik krijg, knock on wood, nooit extreme bedreigingen. Er zijn af en toe mensen die in discussie willen gaan. Bijvoorbeeld over iets wat ik volgens hen fout zou hebben gezegd. Dat kan voor mij. Ik ben de eerste om het toe te geven als ik ergens een fout heb gemaakt. Ik hou van debat, zolang het maar een constructief gesprek is dat gebaseerd is op inzichten en betrouwbare informatiebronnen.

Aan non-discussies doe ik niet mee. Als mensen niet willen begrijpen dat ik pleit voor de vrijheid van Palestijnen, dan moeten ze mijn werk maar links laten liggen. Dan is mijn werk niet hun meug. Zit ik dan in een echokamer? Wellicht, maar ik steek mijn tijd niet in de roepers die niet eens weten wat ze roepen.

Collectieve schop onder de kont

‘Later wil ik vertellen over hoe we de zaadjes van solidariteit plantten’, zei Chrostin in een comic van begin november. We zijn begin februari. Waar staan we met die zaadjes?

Christina De Witte: Het kan niet snel genoeg gaan. Ik zou uiteraard willen dat er al meer was gebeurd. Nog meer internationale druk. Sneller meer gewicht aan de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof, dat Israël oplegde (op vrijdag 26 januari 2024, red.) om maatregelen te nemen. Meer steun voor de protesten van de vakbonden die zich verzetten tegen wapenhandel. Meer nog die collectieve schop onder de kont. Dat is nu nog te weinig.

Maar ik put kracht uit de vele burgers die opstaan in verontwaardiging en in de groeiende pro-Palestijnse samenwerking. Ik geloof in de kracht van veel mensen samen: veel kleine moertjes die samenwerken in verzet en die verandering eisen.

Ik zie dat er veel rijstroken zijn op de weg van verzet, niet iedereen moet even hard gaan. Alle middelen zijn goed: of het nu het boycotten van producten is, betogen, een Palestijnse vlag buitenhangen of woordelijk opkomen voor het Palestijnse volk.

Als optimist denk ik dan dat die zaadjes vruchten afwerpen. En ik hoop dat bedrijven als Zara, McDonald’s en Starbucks (die er door activisten van beschuldigd worden Israël te steunen, red.) hun winstcijfers nog meer zien dalen.

Thuiskomen in een kloof

Je graphic novel Araya is deels autobiografisch en gaat onder meer over de zoektocht naar je identiteit. Hoe hielp het maakproces jou om de twee landen die je in je meedraagt een plek te geven?

Christina De Witte: Ik heb lang gewrongen gezeten in die dualiteit van twee botsende landen. Je bent vlees noch vis, het een noch het ander, je bent van hier noch van ginder. Je hoort eigenlijk thuis in de kloof tussen die twee werelden.

Wat me troost, is dat daar, in die kloof, heel veel mensen zoals ik vertoeven. Een goede vriend vertaalde dat perfect: je staat constant in een spagaat tussen die twee kliffen waar je zo graag bij wil horen.

Ik heb ontdekt dat je ertussen valt, ín die kloof. Het is een zoektocht geweest, maar ik heb mijn positie in die kloof aanvaard. Ik vertoef er graag. Het heeft me vijf jaar gekost – de coronajaren vielen er ook nog eens tussen ­– om alles op een rij te krijgen en mijn boek te maken. Het was een moeilijk en confronterend verwerkingsproces, maar ik voelde me nadien tienduizend kilo lichter.

Ook mijn coming-out als queer is uit dat verwerkingsproces gekomen. Dat heeft mijn hele dagelijkse bestaan op zijn kop gezet, want ik woonde samen met mijn ex-partner.

Ook vandaag blijf ik nog aan die ajuin pellen om al die lagen bloot te leggen. Ik heb voor mijn huidige nieuwe leven met mijn oude leven betaald, best een grote prijs om vandaag meer mijn authentieke zelf te zijn.

Heb je je daar in die kloof dan genesteld? Komt er wel voldoende licht en lucht binnen?

Christina De Witte: Ja, het is er best gezellig. Er is een lampje, een open haard en een katje, een plantje. Het is bovendien een brede kloof, dus het is redelijk licht daar. En je mag ook gewoon naar boven.

Ik maakte er mijn eerste wekelijkse beeldcolumn voor De Standaard over. Bij wijze van introductie.

Kijk, vooral de val was eng. Want je bent een fraudeur, een valsspeler, iemand die alsof doet. Je maskeert zo hard dat je erbij wil horen. Je valt door de mand.

Jezelf een oplichter noemen is heel hard voor jezelf. Je hebt die keuze toch niet zelf gemaakt?

Christina De Witte: Ja, ik weet dat ik inderdaad heel streng ben voor mezelf. Maar het gevoel was wel reëel. Ik had vaak de angst en het gevoel betrapt te worden dat je niet bent hoe je je voordoet. Gelukkig voel ik me niet meer zo.

‘Ik romantiseer het misschien te veel, maar er valt nog zoveel in Thailand te ontdekken.’

Wat eet je vandaag in je kloofnest? Noedels of pakweg puree?

Christina De Witte: België zal altijd mijn basis zijn, maar ik neig nu, op dit moment, naar Thailand. Ik ben wel een stadsmeisje en neig dus naar Bangkok. Ik heb niet zo veel met de regio Isaan, in het hoge noorden van Thailand, waar mijn familie en mijn moeder wonen. De rijstvelden, de buffels en schorpioenen zijn mama’s ding, niet het mijne.

Terugkeren naar haar plek met vijvers met vissen, kikkers en de mango- en bananenbomen, dat is wat ze altijd wou. Hier was ze de allochtoon die de taal niet sprak, geen job had, geen vrienden, geen familie. Ginder is ze opnieuw baas over haar eigen leven. Ik ben heel blij voor haar. Onze band is altijd complex geweest maar is vandaag tien keer beter dan vroeger.

Ik romantiseer het misschien te veel, maar er valt nog zoveel in Thailand te ontdekken. Ik ben tijdens corona begonnen met taallessen Thais, heb die taal nu twee jaar geleerd, en dat wil ik niet voor niets gedaan hebben. Ik mis mijn vrienden daar, de mensen, de cultuur, het eten, de tijd die er trager gaat, de dates met een boba (populaire bubble tea, red.) in een shoppingmall, de marktjes, de chaos.

Dus zonder twijfel: noedels.