Maak van Chinese atleten geen speelbal in een geopolitiek pingpongspel

Het verhaal achter atleten moet voorop staan, niet hun achtergrond in een context van geopolitieke spanningen. Zo betreurt MO*columniste Ching Lin Pang de kritiek die een fenomeen zoals de Chinees-Amerikaanse freestyleskiester Eileen Gu op sociale media krijgt. ‘Ze mogen niet gereduceerd worden tot speelbal in een geopolitiek pingpongspel. Interessanter is de vraag hoe ze de top hebben bereikt.’

Sinds de Olympische Winterspelen is de Chinees-Amerikaanse freestyleskiester Eileen Gu een mondiaal fenomeen geworden. Het lijkt alsof ze alles heeft: de brains, de looks en de ambitie om te schitteren als topsporter, model en voorbeeldig student aan de prestigieuze Stanford University.

In China werd ze omarmd door de nationale pers en op sociale media. Ze is knap en sociaal, en spreekt vlekkeloos Mandarijn, de meest gesproken taal in China (en de wereld), maar wel met een Beijings accent. Dat heeft ze te danken aan haar moeder en grootmoeder, die haar opvoedden. Wie haar vader is, is een raadsel. Roddels over de afwezige vader worden gretig verspreid op sociale media.

Op westerse sociale media wordt ze door een deel van conservatief Amerika verguisd als “verraadster”. In andere mainstream westerse media wordt de vraag gesteld hoe lang ze de spreidstand tussen China en Amerika kan volhouden met de oplopende geopolitieke spanningen tussen deze twee grootmachten.

Zo kreeg ze bakken kritiek op westerse sociale media door de censuur in China niet te veroordelen. In de plaats daarvan stelde ze een pragmatische oplossing voor: installeer een VPN op je smartphone of laptop. Ze vormt zo het spiegelbeeld van de Amerikaanse regisseuse en scenarioschrijfster Chloé Zhao. Die werd hard aangepakt op Chinese sociale media na een kritische uitspraak over China tijdens haar jeugd.

Het is triest dat publieke figuren met een Chinees-westerse identiteit gereduceerd worden tot speelbal in een geopolitiek pingpongspel.

Het is betreurenswaardig dat publieke figuren met een meervoudig Chinees-westerse identiteit gereduceerd worden tot een speelbal in een geopolitiek pingpongspel. Het is uitputtend, weinig verheffend en vooral polariserend want het leidt tot meer wederzijds wantrouwen en afwijzing.

Bovendien geeft het ons geen inkijk in hun levensloop en leefwereld. Wie zijn ze? Hoe slagen ze erin op te klimmen tot de top? Wie zijn hun steun van toeverlaat? Welke rol spelen hun ouders?

Tijgermoeder

Dat maakt de documentaire Ice Burning van Liu Hanxiang een verademing. De film werd voor het eerst getoond in Chinese bioscopen op 7 januari, als prelude op de Winterspelen.

Liu Hanxiang werkte drie jaar aan de film. Daarin volgt hij in de Chinese hoofdstad drie families die op een eigen manier hun zoon ondersteunen om professioneel hockeyspeler te worden.

De inhoud van de film verglijdt al snel van sport naar de zoektocht van de ouders om hun kinderen ‘de beste’ opvoeding te geven. Doordat het concept ‘sportstudent’ niet ingeburgerd is in China en hockey bij uitstek een internationale — lees: vooral westerse — sport is, leven de ouders in twijfel.

Is het wel een goed idee om hun kind voluit te laten kiezen voor een topsport dan wel voor een klassieke universitaire opleiding? Het gaat ook om volharding en geloof in de goede afloop van een zo intense training op jonge leeftijd. De kans op succes is niet gegarandeerd omdat China geen hockeyland is en kindlief wellicht naar het buitenland moet voor professionele training.

De documentaire biedt geen eenduidig antwoord. Het toont de diverse keuzes en opvoedingswijze van de drie families.

Lees ook

Chinese techbedrijven betalen de rekening voor het autoritaire beleid van Xi Jinping

In de ene familie geeft de moeder haar zoon de kans om zijn droom waar te maken. In de andere familie is het de vader is als strenge coach optreedt. In de derde familie blijken beide ouders zachte, liefdevolle mensen.

Hiermee wordt het stereotype idee van de “tijgermoeder” ontkracht. De term werd door de Chinees-Amerikaanse schrijfster Amy Chua bedacht. Het verwijst naar haar confronterende en bikkelharde ‘Chinese’ opvoeding als tegenpool van de lakse Amerikaanse opvoeding.

Vuurkuikens

Maar ik ben nog meer geïnteresseerd en geïntrigeerd door het verhaal van Huang Xingyi. Ze is een negenjarig meisje uit Kunming, ofwel ‘de stad van de eeuwige lente’ in de provincie Yunnan in het zuidwesten van China.

Het hockey kon in dit afgelegen subtropisch gebied wortel schieten door een ambitieuze campagne van de overheid. Die wilde 300 miljoen Chinezen warm maken voor wintersport naar aanleiding van de Winterspelen. 

Xinyi speelt in het plaatselijk hockeyteam voor kinderen. De coach is haar vader Huang Hao, een voormalige rolschaatser die later hockeyspeler werd.

Maar dat was 20 jaar geleden, toen de infrastructuur ondermaats en een amateur hockeyliga onbestaand was. Om te spelen moest hij naar andere oorden vliegen.

De droom om zelf een professionele hockeyspeler te worden borg hij daardoor op, maar niet de passie voor de sport. Als professionele trainer stoomt hij nu kinderen en jongeren klaar voor de competitieve wintersport.

Het lokale team stampte hij zelf uit de grond. Hij hoopt dat elk kind uitgroeit tot een feniks, als symbool van wedergeboorte, en noemde het team daarom ‘de vuurkuikentjes’.

Huang Xingyi is nog maar negen, maar ze is sneller en beter is dan de jongens met wie ze traint.

Zijn dochtertje Xinyi begon met schaatsen op jonge leeftijd. Toen ze moest kiezen tussen kunstschaatsen of hockey was de keuze snel gemaakt. Ze wilde in het team van haar vader spelen.

Aan het spel beleeft ze veel plezier, vooral omdat ze sneller en beter is dan de jongens met wie ze traint. Zoals haar generatiegenootjes heeft ze geen last van existentiële hoogtevrees. Ze heeft een droom en ze gaat ervoor met de hulp van haar vader.

Ik ben benieuwd hoe ze gaat evolueren, dit meisje uit een subtropisch gebied dat de status van een Olympische sneeuwprinses ambieert. Ik ken haar (nog) niet persoonlijk maar ik zal haar zeker volgen.

En als China haar grenzen opent, wil ik haar en haar vader opzoeken, want iets zegt me dat we nog van haar gaan horen. De wilskracht van negenjarige meisjes mogen niet onderschat worden, zeker als ze ten volle gesteund worden door hun ouders.