Zwarte roest bedreigt drugsbestrijding in Afghanistan

De schimmel Ug99 ontleent zijn naam aan de identificatie ervan in 1999 in Oeganda. Aangetaste tarweplanten verliezen water en voedingsstoffen, waardoor er nauwelijks of niets kan worden geoogst. Ug99-plagen hebben intussen lelijk huisgehouden in Oeganda, Ethiopië, Kenia en Soedan en de schimmel is onlangs ook opgedoken in Jemen en Iran. Experts geloven dat het een kwestie van tijd is vooraleer de agressieve soort zwarte roest oprukt naar Pakistan, Afghanistan en India. Daar is tarwe een belangrijk voedselgewas.

Ug99 is gevaarlijk omdat het hele tarweoogsten verloren kan doen gaan en omdat de schimmel zo makkelijk reist, legt Mahmoud Solh uit. Solh is directeur-generaal van het Internationaal Centrum voor Landbouwkundig Onderzoek in Droge Gebieden (Icarda) in Syrië. De sporen zijn licht en worden over grote afstanden door de wind meegevoerd. Zelfs landbouwkundigen zijn verrast hoe snel dat gaat. “De ziekte was in 2006 in Soedan en Jemen en in 2007 in Iran, al hadden we de schimmel daar past in 2009 verwacht”, zegt Solh.

Voor de deur van twee tarweregio’s

Internationale onderzoekscentra voeren nu de strijd tegen de schimmel op. Iran ligt immers tussen twee belangrijke tarweregio’s. “In het oosten heb je   
Afghanistan, Pakistan en India, met 25 miljoen hectare tarwevelden. Naar het westen ben je via Egypte en de andere landen van Noord-Afrika zo in Europa”, zegt Solh.

Volgens het Icarda kan meer dan 90 procent van de tarwesoorten in de wereld aangetast worden door Ug99. In sommige landen slagen boeren erin de ziekte in te dammen met fungiciden, maar dat is duur en biedt geen definitieve oplossing. Er zit niets anders op dan overschakelen op tarwesoorten die bestand zijn tegen zwarte roest.

Momenteel maken de experts zich vooral zorgen over Afghanistan. Het arme land is erg afhankelijk van de landbouw en zes miljoen Afghanen, bijna een vijfde van de bevolking, heeft te weinig te eten. Als Ug99 er toeslaat, zal dat dramatische gevolgen hebben.

Wedloop tegen de tijd

Met de hulp van de Amerikaanse ontwikkelingssamenwerking investeert het Icarda al volop in de controle van de tarwebestanden en de verspreiding van resistente soorten in Afghanistan. Het is een wedloop tegen de tijd. Decennia van oorlog hebben de landbouwinfrastructuur en de landbouwtechnische capaciteit van het land sterk doen achteruitgaan. Toch moet er snel vooruitgang worden geboekt. In de streken waar nog geen resistente soorten worden gekweekt, zouden veel boeren bij het opduiken van Ug99 wel eens weer kunnen overschakelen op papaver, de plant die de grondstof levert voor opium en heroïne.

Volgens de VN daalde de Afghaanse teelt van papavers in 2008 met 19 procent, een gevolg van programma’s om papaverboeren er met financiële steun toe aan te zetten over te schakelen op tarwe en andere landbouwgewassen. De Verenigde Staten steunen die programma’s, omdat het geld dat in Afghanistan met de drugs verdiend wordt, voor een deel naar de taliban vloeit.

Solh waarschuwt er wel voor niet alleen op tarwe in te zetten. De weinig vruchtbare bodems in Afghanistan kunnen dat niet aan, en de boeren zijn economisch beter af als ze ook andere gewassen telen die veel opbrengen, zoals munt en saffraan.