"Zuid-Amerika heeft geen alternatief voor economische integratie"

“De Mercosur is niet nuttig”, verklaarde de Uruguayaanse president Tabaré Vázquez vorige week na een informele top met zijn ambtsgenoten uit Paraguay, Bolivia en Venezuela. Nog meer ophef veroorzaakte de Venezolaanse president Hugo Chávez op die bijeenkomst met de uitspraak “de Andesgemeenschap is dood.” Chávez kondigde aan dat zijn land het handelsblok met Peru, Bolivia, Ecuador en Colombia vaarwel zegt. Venezuela is op weg toe te treden tot de Mercosur. Dat in 1991 opgerichte handelsblok bestaat nu uit Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay.

De politicoloog Gullo, de auteur van het boek “Argentinië en Brazilië: de grote kans”, begrijpt de frustratie van de kleine landen in Zuid-Amerika. Tot hiertoe halen nationale belangen nog altijd de bovenhand in de economische samenwerking tussen de landen op het continent, en daardoor spellen zwaargewichten als Brazilië en Argentinië de wet.

“De Mercosur moet gegrondvest worden op gelijkheid tussen de partners”, stelde de Paraguauaanse president Nicanor Duarte vorige week. “De grote landen kunnen bijvoorbeeld niet zomaar oplossingen uitdenken voor hun energieproblemen en dan later de overige lidstaten daarover informeren”, vulde Vázquez aan.

“Maar veel alternatieven hebben de landen van Zuid-Amerika niet”, zegt Gullo. “Ze moeten samen de schouders zetten onder een proces van industrialisering dat de enige weg naar modernisering is.” Als dat niet gebeurt, zal de regio een slecht betaalde leverancier van grondstoffen blijven. Gullo vreest dat Colombia en Ecuador een fatale stap in die richting hebben gezet door vrijhandelsovereenkomsten met de VS te ondertekenen.

Momenteel ontbreekt in Zuid-Amerika de politieke om echt werk te maken van diepgaande en systematische integratie. Eind 2004 richtten de lidstaten van de Mercosur en de Andesgemeenschap samen met Chili, Guyana en Suriname een Zuid-Amerikaanse Gemeenschap op, maar dat blijft voorlopig een papieren constructie.

Volgens Gullo heeft de Mercosur en bij uitbreiding de Zuid-Amerikaanse Gemeenschap in de eerste plaats nood aan macro-economische integratie en een gezamenlijke planning van de industriële ontwikkeling van alle lidstaten.

Het grote probleem van de Mercosur is dat het in de jaren 90 besmet raakte met “het neoliberale virus”, zegt Gullo. “De lidstaten verlieten hun oorspronkelijke idee van samenwerking en geleidelijke coördinatie en lieten alles over aan de markt.” Aanvankelijk kende de internationale handel in de vier landen een snelle groei, maar daarna doken er zware economische problemen op. “De markt begrijpt niet waarom Argentinië industriële ontwikkeling nodig heeft om de werkgelegenheid te doen groeien, of waarom er rekening moet gehouden worden met de verschillen tussen grote en kleine landen”, legt Gullo uit.

Conflicten als de strijd tussen Uruguay en Argentinië over de bouw van twee grote papierpulpfabrieken op de grens tussen de twee landen, zijn volgens Gullo gewoon een gevolg van het gebrek aan macro-economische coördinatie en gezamenlijke planning. Een goed functionerende gemeenschap zou dergelijke conflicten ook zelf beslechten, terwijl Argentinië er nu mee dreigt Uruguay voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag te slepen.

Anders dan de Mercosur heeft de Andesgemeenschap volgens Gullo geen toekomst. “Integratie moet uitgaan van een dynamische kern, en in de Andesregio is er geen economie die sterk genoeg is om een dergelijk ontwikkelingsproces aan te drijven.” Daarom is het uiteindelijke doel volgens Gullo een sterke Zuid-Amerikaanse Gemeenschap. Die zou moeten gebaseerd zijn op “neo-protectionisme”, een selectieve en in de tijd beperkte vorm van protectionisme die alle lidstaten toelaat samen en gelijk te ontwikkelen.” (PD/ADR)