Zelfs visafval is te duur voor Oost-Afrikanen

Oeganda, Kenia en Tanzania exporteren massa’s nijlbaars naar Europa. In financieel opzicht is de visexport ondertussen groter geworden dan die van koffie en katoen. Oeganda heeft bijvoorbeeld meer dan 20 visfabrieken die jaarlijks 30.000 ton vis exporteren, goed voor meer dan 100 miljoen euro.

Te veel vissersboten

Door die aantrekkelijke export zijn er te veel vissersboten aan de slag op het Victoriameer, Afrika’s grootste meer, boten die bovendien vaak slechte vismethodes gebruiken. “Het aantal geregistreerde vissersboten op het Victoriameer is sinds december 2005 met 16 procent gestegen”, zegt Dickson Nyeko van de Visserijorganisatie van het Victoriameer (LVFO), het orgaan dat sinds 1994 toeziet op de visbestanden in het Victoriameer.
Door de overbevissing is nijlbaars schaars geworden. Tien visfabrieken rond het Victoriameer moesten al sluiten. “De boten varen steeds verder, gebruiken illegale uitrusting en proberen zo de overblijvende verwerkingsfabrieken van vis te voorzien”, zegt Dickson Nyeko.
Volgens Nyeko betekent de schaarste van de nijlbaars een bedreiging voor de bijna 40 miljoen mensen in de regio. De vissers zelf zien hun inkomsten dalen doordat ze maar een vijfde meer vangen van wat ze tien jaar geleden in hun netten vonden. De resterende 25 visfabrieken werken maar op halve kracht en zien hun exportinkomsten gevoelig achteruitgaan terwijl de brandstofprijzen stijgen.

Huid, kop en graten

Ondertussen jaagt de schaarste de prijzen de hoogte in. Veel Oost-Afrikanen kunnen zich geen vis meer veroorloven. In de Oegandese hoofdstad Kampala kostte een kilogram nijlbaars vroeger minder dan 40 cent, nu 2,60 euro.
Heel wat mensen waren al overgegaan op bereidingen met de huid, kop en graten van de vis, het afval dat de visfabrieken verkopen nadat ze de filets naar de EU hebben gestuurd. Maar nu zijn zelfs die visresten schaars en duur geworden doordat handelaars er nieuwe markten voor hebben gevonden in de Democratische Republiek Congo, de Centraal-Afrikaanse Republiek en Soedan.
De visschaarste dreigt ook tot conflicten tussen de buurlanden te leiden. Vissers dringen de territoriale wateren van de andere landen binnen op zoek naar vis. Zo gaan dagelijks naar schatting 300 Keniaanse vissers in Oegandese wateren aan de slag. Oeganda beschuldigt de twee andere landen ervan de akkoorden over het Victoriameer niet te respecteren en stuurt nu patrouilleboten het meer op. Die arresteerden ondertussen al Keniaanse vissers.
Tanzania heeft de helft van het Victoriameer, Oeganda 43 procent, Kenia amper 6 procent.
De nijlbaars, een geduchte roofvis, werd in de jaren vijftig door Britse kolonisten in het Victoriameer uitgezet. De vis richtte een ecologisch bloedbad aan door alle inheemse vissoorten in het meer uit te toeren.