Zelfmoordgolf bij jonge Braziliaanse indianen

Om de tien dagen pleegt een jongere zelfmoord bij de inheemse bevolking van Mato Grosso do Sul, een deelstaat van Brazilië. De oorzaak ligt bij een tekort aan grond. De katholieke kerk waarschuwt voor een nieuwe genocide.
De laatste jongere die zich ophing – de geprefereerde methode – was twintig jaar en werkte in een rietsuikerraffinaderij. Voor veel Guarani-Kaiowi’s is zo’n job de enige manier om te overleven.
Volgens een rapport dat de Consejo Indígena Misionario (CIMI) deze week publiceert, pleegden al zes Braziliaanse indianen zelfmoord dit jaar. Vorig jaar waren er 34 zelfmoorden bij deze bevolkingsgroep. De gemiddelde leeftijd van de zelfmoordenaars is 13 tot 17 jaar. Alle zelfmoorden vonden plaats in Mato Grosso do Sul.
Ook 70 procent van de moorden op inheemse inwoners - 60 sinds begin 2008 - vond in deze deelstaat plaats. De meeste moorden worden binnen de Guarani-Kaiowa-gemeenschap gepleegd, vaak een gevolg van familieruzies.

Nieuwe genocide

“Als er niet dringend maatregelen komen, dan wordt dit een nieuwe inheemse genocide in volle 21ste eeuw”, waarschuwt de CIMI. De organisatie, die nauw gerelateerd is aan de Braziliaanse bisschoppenconferentie, spreekt van “zelfvernietiging, uitgelokt door de precaire en gewelddadige realiteit waarmee het te maken krijgt”.
Volgens Saulo Feitosa, adjunct-secretaris van de CIMI, heeft het geweld vooral te maken met de discussies over grondeigendom, een kwestie die maar niet uitgeklaard raakt onder druk van de landbouwindustrie. “De discussies over grond tussen inheemse inwoners en indringers houden aan, een groot aantal inheemse inwoners moet op kleine percelen blijven”, zegt Feitosa.
“De jongeren zeggen mij dat ze liever sterven als ze niets hebben om van te leven”, zegt Amilton Lopes, een indianenleider uit deze streek Bororó, waar zich de meeste zelfmoorden voordoen. “Om hun gezin te onderhouden gaan ze in de raffinaderijen werken. Maar de vrouwen blijven thuis met de kinderen en leren andere mannen kennen die hen wel kunnen onderhouden en hun kinderen te eten geven. Wanneer de echtgenoot dan thuiskomt, vindt hij zijn vrouw met een andere man. Daardoor neemt het geweld nog toe.”
Dat vooral adolescenten zelfmoord plegen komt volgens Feitosa doordat zich op die leeftijd de identiteitsvorming voltrekt. “De identiteit van deze bevolkingsgroep is fundamenteel religieus”, zegt antropoloog en CIMI-directeur Lucia Rangel. “Dat ze geen eigen plaats hebben om te bidden, geen bos met voedsel om te overleven, geen ruimte om hun culturele identiteit gestalte te geven, maakt de individuele identiteit van die jongeren nog kwestbaarder.”

Huizen van zeildoek

Mato Grosso do Sul telt na de Amazoneregio de meeste inheemse inwoners van Brazilië. Men schat dat ze ongeveer met 70.000 zijn, de meeste zijn Guarani-Kaiowi’s.
In Bororó leven 13.000 indianen op een oppervlakte van 3.500 hectaren. Hun huizen, die vaak uit niet meer dan zeildoek bestaan, staan dicht opeen, terwijl deze indianen net veel ruimte gewend zijn.
Bororó werd de laatste 25 jaar omsingeld door grote landbouwbedrijven. “Ze kochten grond, ze kochten vee en soja en doen nu aan monocultuur op onze gronden”, zegt Amilton Lopes. “We hebben geen ruimte meer om te leven, om onze traditionele medicijnen te verzamelen, om voedsel te vinden voor onze kinderen, er zijn geen huizen meer voor ons.”
Daarbovenop komt “het gif”, de pesticiden en herbiciden die vliegtuigjes op de naburige landbouwgronden sproeien en die dus ook op inheems gebied terechtkomen, zegt Lopes.