Wetenschappers willen meer blauw in de Donau

De Joint Danube Survey 2 (JDS2) kwam afgelopen week door Servië, op weg van Duitsland naar de Donaudelta in Roemenië. Drie boten met daarin achttien wetenschappers uit acht Europese landen begonnen hun reis in augustus vanuit Regensburg, Duitsland en zullen aan het eind van deze maand Roemenië bereiken. Het onderzoek bouwt voort op de resultaten van de Joint Danube Survey 1 (JDS1) uit 2001.
De wetenschappers verzamelen duizenden water- en afzettingsmonsters op 95 verschillende plekken om te bepalen hoe ze de Donau kunnen reinigen, zodat de rivier weer de naam kan dragen die hij van de negentiende-eeuwse componist Johann Strauss gekregen heeft. Maar wellicht was dit slechts een romantische naam.
“Het is moeilijk te zeggen of de Donau ooit blauw geweest is,” zegt de Hongaarse teamleider Bela Czany. “De rivier is meer grijs of bruinachtig en op sommige punten, zoals hier in Belgrado, kun je twee verschillende rivieren zien samenvloeien.”
De Donau draagt verschillende problemen met zich mee. Los van de organische- en microbiotische vervuiling bevat het water ook zware metalen, olie uit schepen, bestrijdingsmiddelen en minstens 250 chemicaliën.
De bijna 3.000 km lange rivier begint in het Zwarte Woud in Duitsland en stroomt door tien Europese landen (Duitsland, Oostenrijk, Slowakije, Hongarije, Kroatië, Servië, Roemenië, Bulgarije, Moldavië en Oekraïne). In het stroomgebied van de Donau wonen ongeveer 81 miljoen mensen.
Het onderzoek heeft als doel om voor alle landen vergelijkbare data aan te leveren zodat de vervuilingsgraad naar beneden kan worden gebracht. De regeringen hebben door middel van de Europese Kaderrichtlijn Water beloofd voor 2015 de vervuiling te verminderen.
Deskundigen noemen de Europese Kaderrichtlijn Water de sterkste waterwetgeving ter wereld. Zes van de landen waardoor de Donau stroomt zijn lid van de EU (Duitsland, Oostenrijk, Slowakije, Hongarije, Roemenië en Bulgarije), de andere landen hopen lid te kunnen worden.
“Al deze landen werken serieus samen”, zegt Phillip Weller van de International Commission for the Protection of the Danube River (ICPDR) vanuit Wenen. “De Donau is de meest internationale rivier ter wereld, hij verbindt verschillende natuurgebieden, de Alpen, de Hongaarse Laagvlakte, de Donaudelta en de Zwarte Zee; daarnaast verbindt hij ook diverse culturen en bevolkingsgroepen.
”De mensen uit deze regionen begrijpen allemaal hoe belangrijk het is dat de kwaliteit van het water beter wordt, omdat ze van de rivier afhankelijk zijn, zij het voor vis, alledaags gebruik of simpelweg om er in te zwemmen. Dit geldt specifiek voor de jongeren die de Donau graag willen beschermen.”
Nikola Marjanovic, hoofd van het Serbian Directorate for Waters, meldt dat vergelijking van de onderzoeksresultaten uit 2001 en 2007 duidelijk zal maken welke stappen er ondernomen moeten worden. “Het JDS1 in 2001 gaf ons een mix van positieve en negatieve resultaten,” aldus Marjanovic. “Positief waren de vondsten van een grote biodiversiteit en vreemde diersoorten. Negatief het aantreffen van zware metalen, organische- en chemische vervuiling. Toch is het belangrijk dat de bewustwording bij de mensen is toegenomen en dat zij het nu ontzettend belangrijk vinden dat de rivier weer zo gezond mogelijk wordt.”
Maar de situatie is niet over de gehele route gelijk. “Er zijn verschillende problemen en verschillende kritieke gebieden langs de rivier. Die houden geen rekening met landsgrenzen maar zijn een wereld op zich,” zegt Czany. “In het bovenste gedeelte (vanaf Duitsland tot aan Boedapest) hebben we hydromorfologische veranderingen geconstateerd, maar vanaf Boedapest stroomafwaarts is er een dramatische verslechtering als het gaat om vervuiling.”
Dit is voor een groot deel te wijten aan de enorme organische vervuiling van Boedapest, met een populatie van 2,1 miljoen mensen, en verderop Belgrado, met een populatie van 2 miljoen. Boedapest wil in 2010 een nieuwe waterzuiveringsinstallatie plaatsen, maar Belgrado is dat nog niet van plan.
In de jaren negentig was Servië vrijgesteld van het nemen van internationale maatregelen omtrent de Donau omdat het onder internationale sancties stond. Hieronder viel ook een verbod voor andere landen om goederen over de Donau te transporteren. Het 600 kilometer lange gedeelte door Servië was nog jaren geblokkeerd na de NAVO-bombardementen in 1999. Veel bruggen waren verwoest en de laatste brokstukken zijn pas 2003 verwijderd.
“Maar dat is nu allemaal verleden tijd”, zegt Czany. “We zijn blij dat zoveel mensen op onze route weten waar het de expeditie om te doen is. De mensen zijn goed geïnformeerd over de vervuiling van de Donau en ik ben blij dat ze geïnteresseerd zijn en dat we ze kunnen helpen. Voor velen van hen is de rivier hun thuis, meer dan het land waarin ze leven.”