Wereldbank verzacht voorwaardenbeleid

De Wereldbank wil meer de nadruk leggen op wat development policy lending gaat heten, leningen die gericht zijn op ontwikkeling op de lange termijn en rekening houden met doelen als een betere toegang tot onderwijs en gezondheidszorg en de bescherming van het milieu. Volgens vice-voorzitter James W. Adams zou het nieuwe beleid de kredietnemers meer ruimte geven om zelf hun economisch beleid te bepalen. De meeste nieuwe leningen zouden worden toegekend voor programma’s en activiteiten die al uitgevoerd zijn. Op die manier kan de steun verbonden worden aan de resultaten van die activiteiten. Die resultaten kunnen eventueel anders uitvallen dat de oorspronkelijke doelstellingen en toch waardevol zijn.

Ontwikkelingslanden kunnen bij de Wereldbank terecht voor twee soorten van leningen: investeringskredieten die grote projecten als de bouw van dammen, oliepijpleidingen of snelwegen helpen financieren, en de omstreden aanpassingsleningen, kredieten voor algemene programma’s die arme landen meer armslag geven maar tegelijk dwingen hun economisch beleid te herzien. Deze tweede categorie van leningen, goed voor een derde van de ongeveer 18,5 miljard dollar die de Bank jaarlijks ter beschikking stelt, wordt nu herdoopt tot development policy lending.

De Wereldbank ligt al jarenlang onder vuur voor het aanpassingsbeleid dat ze haar kredietnemers oplegt. Die structurele aanpassingen - de vermindering van de overheidsuitgaven en het overheidstekort, inflatiebestrijding, de afschaffing van prijssubsidies, privatiseringen en de liberalisering van de economie - verminderen volgens critici de mogelijkheden van ontwikkelingslanden om de armste bevolkingslagen te helpen.

In sommige landen leidden de structurele aanpassingen tot een vermindering van de overheidsuitgaven voor onderwijs en gezondheidszorg. Een overhaaste liberalisering van de economie en de privatisering van overheidsbedrijven deed veel kleine bedrijven over kop gaan, waardoor de werkloosheid steeg en de koopkracht afnam. Sommige kredietnemers beschuldigden de Wereldbank er ook van geen rekening te houden met de verschillen tussen landen en regio’s.

Met de aankondiging van de nieuwe aanpak geeft de Wereldbank sommige tekortkomingen van het oude beleid toe. Ik denk dat de Bank te veel begon voor te schrijven en één standaardoplossing aanbood aan alle regeringen, zegt vice-voorzitter James W. Adams in een interview op de website van de Wereldbank.

Volgens de Wereldbank is het nieuwe beleid de vrucht van meer dan twee jaar overleg met alle betrokken partijen - regeringen, plaatselijke gemeenschappen, niet-gouvernementele groepen, academici en vertegenwoordigers van bedrijven wereldwijd.

De talrijke critici van de Bank zijn niet laaiend enthousiast. Het Bank Information Centre (BIC), een van de meest invloedrijke niet-gouvernementele organisaties die de Wereldbank op de vingers kijkt, geeft toe dat de nieuwe ideeën op sommige punten een belangrijke verandering inhouden vergeleken met het huidige beleid. Voor het eerst geeft de Wereldbank bijvoorbeeld toe dat het belangrijk is na te gaan wat de sociale en ecologische gevolgen zijn van de programma’s die ze financiert. Er komt ook meer aandacht voor overleg met alle betrokkenen. Toch beantwoordt de nieuwe aanpak volgens het BIC nog lang niet aan alle kritieken die het optreden van de Wereldbank oproept. Voor sommige vormen van aanpassingsleningen heeft de Wereldbank zichzelf al voorwaarden opgelegd die nog strenger zijn.

Andere critici oordelen dat het aangekondigde nieuwe beleid niets zal veranderen aan de grondslagen van het kredietbeleid van de instelling. Volgens hen zal de Wereldbank oordelen blijven vellen over het macro-economisch kader in de landen die geld lenen en verder aansturen op de beleidswijzigingen die ze nodig acht. Ook aan de enge samenwerking met het Internationaal Monetair Fonds - een andere instelling die sterk overtuigd is van het eigen gelijk - lijkt niet te worden geraakt.

Rick Rowden van ActionAid USA ziet in de nieuwe aanpak zelfs een poging om de verantwoordelijkheid voor wat er fout kan gaat met leningen af te schuiven op de kredietnemers. (PD/ADR)