Wereldbank moet op zoek naar nieuwe chef

De zeventigjarige Wolfensohn, een genaturaliseerde VS-burger, staat sinds juni 1995 aan het hoofd van de grootste financiële instelling die zich bezig houdt met ontwikkeling en de strijd tegen de armoede. Zijn tweede ambtstermijn loopt af in juni dit jaar. Zondag liet hij zich tijdens een interview met de zender ABC ontvallen dat hij niet uit is op een derde termijn. Wolfensohn deed uitschijnen dat hij niet voldoende steun krijgt van de VS, de belangrijkste aandeelhouder van de Bank. De voorzitter van de Wereldbank is traditioneel een Amerikaan.

Wereldbankkenners zeggen dat Wolfensohn, een voormalige Wall Street-bankier, vooral prat gaat op de manier waarop hij de dialoog aanging met de talrijke critici van de instelling in ontwikkelingsorganisaties en actiegroepen. Onder zijn bewind kreeg de Wereldbank meer oog voor corruptie en begon de instelling een beter bestuur te eisen van de landen die leningen krijgen. De Wereldbank maakte de voorbije tien jaar ook meer werk van schuldverlichting en liet een grotere inbreng toe van de betrokken landen in de armoedebestrijdingsprogramma’s die ze financiert.

Maar critici vinden niet dat Wolfensohn erin geslaagd is de Wereldbank echt een andere koers te doen inslaan. De Wereldbank leent per jaar meer dan 20 miljard dollar uit aan ontwikkelingslanden. Wereldbankprojecten en de beleidsadviezen van de instelling hebben een grote invloed op het leven van miljoenen arme mensen. Volgens critici dringt de instelling arme landen een beleid op dat te weinig oog heeft voor sociale en ecologische bekommernissen en te vaak de belangen van rijke landen en grote ondernemingen dient.

Zowat iedereen prijst de grote luisterbereidheid die Wolfensohn aan de dag legt, maar volgens critici is dat niet voldoende. Wolfensohn had oor voor sommige problemen, maar voor mij is het niet duidelijk in hoeverre hij de hele instelling meebracht als hij kwam luisteren, zegt Manish Bapna, de directeur van het Bank Information Center. Die in Washington gevestigde organisatie volgt de Wereldbank en andere internationale financiële instellingen.

De mislukking van de Extractive Industries Review is in dat verband sprekend. De resultaten van die uitvoerige evaluatie over de Wereldbankhulp voor mijnbouw- en energieprojecten in ontwikkelingslanden werden eind 2003 gepubliceerd. De onderzoekers raadden de Bank dringend aan zich terug te trekken uit projecten rond de exploitatie van olie-, steenkool- en aardgasvoorraden en meer geld te investeren in hernieuwbare energiebronnen. Wolfensohn gaf zelf de opdracht voor de evaluatie, maar hij slaagde er niet in de Wereldbank de aanbevelingen te doen slikken. De Bank heeft aangekondigd dat ze meer geld zal vrijmaken voor milieuvriendelijke projecten, maar gaat wel door met investeringen in de olie- en gassector.

Wereldbankwatchers stellen dat de Wereldbank andere beleidswijzigingen maar doorvoerde na intens lobbywerk van actiegroepen en aanhoudend gemor uit de ontwikkelingslanden. Dat geldt voor de versnelling en uitbreiding van schuldverlichtingsprogramma’s, en ook voor het toenemende gewicht dat de Wereldbank toekent aan de strijd tegen de corruptie.

De hevigste critici vinden dat de Wereldbank onder Wolfensohn steeds minder belang is gaan hechten aan de negatieve gevolgen die slecht overdachte ontwikkelingsprojecten kunnen hebben.

Wolfensohn begon met een berg goede voornemens, maar onder zijn leiding zijn de waarborgen die de Wereldbank van ontleners eist voor het milieu, voor de mensenrechten en voor inheemse volken absoluut verwaterd, zegt Juliette Majot, de directeur van het International Rivers Network. Die organisatie verzet zich onder meer tegen de bouw van grote dammen, projecten waarin de Bank weer in toenemende mate participeert. Andere tegenstanders van de Bank wijzen erop dat de instelling van plan is in de toekomst de milieunormen van de middeninkomenslanden waaraan ze geld leent te hanteren in plaats van haar eigen, meestal strengere normen.

Het oordeel van Bapna van het Bank Information Center valt niet zo negatief uit. Wolfensohn begon met veel gedrevenheid en de wil om de Bank het armoedeprobleem op een diepgaandere manier te doen aanpakken. Maar veel critici stellen dat de nadruk die hij legde op armoedebestrijding voor het grootste deel retorisch bleef omdat hij het economisch beleid en het ontwikkelingsparadigma van de Bank niet in vraag stelde. (PD)