Wal-Mart Teotihuacan klaar voor opening

De bouw van de nieuwe supermarkt met de naam Bodega Aurrera, een Mexicaanse keten die onderdeel is van Wal-Mart, is bijna afgerond. De opening is gepland voor 15 november. De megawinkel is gebouwd naast de oude citadel, binnen de grenzen van San Juan Teotihuacan, een stad die de afgelopen twintig jaar gestaag groeide naar een inwonertal van meer dan 45.000. Op het bouwterrein werden waardevolle archeologische objecten gevonden.

Archeologen klagen dat de geheimzinnige citadel van Teotihuacan, die vorig jaar meer dan twee miljoen bezoekers trok, zijn raadselen waarschijnlijk voor eeuwig verborgen zal houden onder het cement. Zij voorspellen dat over twintig jaar alleen nog het religieuze complex dat door de Azteken ‘Tollan Teotihuacan’ genoemd werd, overblijft als de stad blijft uitbreiden.
Tollan Teotihuacan betekent ‘Waar de mensen goden werden’. Het complex bestaat uit de reusachtige piramiden van de Zon en de Maan en talloze tempels en huizen langs de Dodenlaan, die vijf kilometer lang is en tussen vijftig en honderd meter breed. Niemand weet de oorspronkelijke naam van het religieuze complex, dat bij het gloren van de christelijke beschaving door een inheemse bevolkingsgroep werd gebouwd.

De oude stad maakte zijn bloeiperiode mee tussen 450 en 600 na Christus, toen er 200.000 mensen woonden. In het jaar 700 hadden de bewoners het gebied om onbekende redenen verlaten. De rondtrekkende Azteken ontdekten het verlaten complex in 1300. Zij waren zo onder de indruk van wat ze aantroffen, dat ze dachten dat de piramiden gebouwd waren door reuzen met behulp van de goden.

Ons land maakt zichzelf internationaal belachelijk door een warenhuis neer te zetten op een terrein dat behoort tot het werelderfgoed, zegt Jaime Lagunez, woordvoerder van het Burgerfront ter Verdediging van de Vallei van Teotihuacan, een coalitie van burgers en lokale winkeliers.

Maar Wal-Mart kreeg van de lokale autoriteiten wel alle benodigde vergunningen. Volgens een rapport van de Mexicaanse afdeling van de Icomos (International Council on Monuments and Sites) voldoet het warenhuis aan de richtlijnen die zijn vastgesteld in internationale verdragen. De Icomos adviseert de Unesco. Het rapport drukt de lokale autoriteiten wel op het hart goed te kijken naar de bestemmingsplannen, omdat de voortgaande verstedelijking ‘ingrijpende veranderingen’ in het landschap heeft veroorzaakt. Wal-Mart kreeg ook van het Mexicaanse Instituut voor Archeologie en Geschiedenis toestemming voor de bouw.

Tegenstanders van het warenhuis hielden demonstraties en bezetten in augustus het bouwterrein. De regering van president Vicente Fox en de lokale autoriteiten zegden toe om de verstrekte vergunningen opnieuw te bekijken. Zij kwamen echter tot de conclusie dat aan alle wettelijke bepalingen is voldaan, zodat de bouw gewoon kon doorgaan. De Unesco en de overheid hebben het mis. Wat hier in Teotihuacan gebeurt, is een belediging van de Mexicaanse cultuur, zegt Lagunez, wiens groepering zelfs hongerstakingen hield. De winkel zal niet opengaan, dreigt Lagunez. Wij zijn tot alles bereid om dat te voorkomen.

Die vastberadenheid kan wellicht worden verklaard uit eerdere successen van de coalitie. In 1993 en 1997 werd, niet ver van de huidige Wal-Martlokatie, de bouw van twee winkelcentra stilgelegd nadat het Burgerfront klachten had geïnventariseerd en de overheid op grond daarvan een onderzoek startte. De nog niet afgebouwde winkelcentra werden vervolgens weer afgebroken.

Sommige leden van het Burgerfront erkennen dat de groep, die in eerste instantie werd opgericht om het Mexicaans cultureel erfgoed te beschermen, inmiddels ook optreedt als verdediger van kleine winkeliers. Zij worden in hun bestaan bedreigd door de komst van grote winkels en warenhuizen.

Ook Mexicaanse kunstenaars en schrijvers steunen de protesten tegen de Wal-Martvestiging. De Mexicaanse kunstenaar Franciso Toledo schreef samen met schrijvers Homero Aridjis en Carlos Monsiváis een open brief over de kwestie. Voor de Mexicanen is Teotihuacan het belangrijkste culturele monument, een monument waarin onze geschiedenis en identiteit verankerd liggen. We willen niet dat die plaats ontsierd wordt, schrijven zij.

De okerkleurige supermarkt, die ongeveer tien meter hoog is, is niet het enige bedrijf rond het oude terrein, maar wel het grootste. Het winkelterrein beslaat inclusief parkeerplaatsen ongeveer anderhalve hectare. De winkel is gebouwd naast een hotel en een straatje met kleine winkels en kraampjes, felgekleurde uithangborden en straatlampen met daaraan kluwens van elektrische bedrading. Niet bepaald een pittoresk beeld, geeft Laura Villagrán toe. Zij is eigenaar van een kleine drogisterij, op nog geen vijfhonderd meter van de nieuwe Wal-Martvestiging. Maar dat wil niet zeggen dat zo’n groot bedrijf hier zomaar een vestiging kan neerzetten en onze klanten kan afsnoepen.

Niet iedereen is tegen de komst van het warenhuis. Veel inwoners van San Juan Teotihuacan zijn blij met de extra werkgelegenheid. Zij zien het warenhuis als een teken van vooruitgang. We hebben nu eindelijk een groot warenhuis met kwaliteitsproducten, zegt Gustavo Saldago. Volgens Lagunez heeft Wal-Mart de lokale bevolking met een promotiecampagne ‘gehersenspoeld’. In de straten van de stad hangen onder meer posters waarop banen worden aangeboden en Wal-Mart zich presenteert als ‘vriend’ van de stad.

Wal-Mart is met 652 winkels de grootste detailhandelsketen in Mexico. De omzet van het bedrijf bedroeg vorig jaar 12 miljard dollar. (JS/PD)