VS onduidelijk over lot vijf gearresteerde Iraanse diplomaten

De vijf Iraanse diplomaten zitten al meer dan twee maanden in een van de Amerikaanse gevangenenkampen in Irak. Ze werden op 11 januari in Arbil, de hoofdstad van Iraaks Koerdistan, gearresteerd bij een raid van de Amerikaanse troepen op een diplomatiek verbindingskantoor. Daarbij namen de Amerikanen zes Iraniërs gevangen en legden beslag op alle computers en dossiers. Eén van de gearresteerden werd onmiddellijk vrijgelaten.
Volgens Iran zijn de gearresteerde landgenoten diplomaten en genieten daarom volgens de Conventie van Genève diplomatieke onschendbaarheid. De VS ontkennen dat. Volgens hen gaat het om leden van de Iraanse Revolutionaire Garde die opstandelingen in Irak betalen en bewapenen. Iraakse officials geven toe dat de vijf nog geen geaccrediteerde diplomaten waren, maar zegt dat ze wel hun accreditatiedocumenten bij de Iraakse overheid hadden neergelegd.
De raid op het Iraanse diplomatieke kantoor in Arbil was al de derde Amerikaanse aanval op Iraanse officials in Irak sinds december vorig jaar en heeft de spanningen tussen de VS en Iran de jongste maanden op de spits gedreven. Volgens sommigen zou de arrestatie van vijftien Britse mariniers door Iran vorig weekend daarmee te maken kunnen hebben. Iran zou hen als pasmunt willen gebruiken voor de vrijlating van zijn vijf landgenoten.
De resolutie van de VN-veiligheidsraad die officieel het einde van de Amerikaanse bezetting in Irak betekende en de soevereiniteit aan de Irakese regering overdroeg, behield voor de Amerikaanse strijdmacht het recht om in Irak mensen gevangen te nemen omwille van de “veiligheid”. Maar zulke arrestaties moeten onderworpen zijn aan het Iraakse recht. Dat zegt Scott Horton, die internationaal recht doceert aan de Rechtenuniversiteit van Columbia.
“De Iraniërs die in Irak worden vastgehouden worden nergens van beschuldigd en worden dus onwettig vastgehouden”, aldus Horton. Volgens de Iraakse wet moeten opstandelingen die “actief betrokken zijn bij vijandigheden” berecht worden voor de burgerlijke rechtbank. Ze mogen veertien dagen vastgehouden worden, daarna moeten ze officieel in beschuldiging worden gesteld en voor een magistraat worden geleid, of worden vrijgelaten. Als men de verdachten langer wil vasthouden, moet dat worden gerechtvaardigd.
Dat deze wettelijke bepalingen systematisch met de voeten worden getreden door de VS – niet alleen in Irak, maar ook in Afghanistan en de bredere oorlog tegen de terreur – heeft bij mensenrechtenorganisaties en (grond)wetspecialisten al heel wat kritiek ontlokt. Maar de VS lijken zich daarvan niets aan te trekken.
In de Amerikaanse detentiekampen in Irak zitten momenteel ongeveer 15.000 gevangenen. Volgens een recent onderzoeksrapport van de Amerikaanse krant New York Times worden de meeste onder hen, zoals Iraniërs, maanden of zelfs jaren gevangen gehouden zonder officieel in staat van beschuldiging te worden gesteld.
Op de regionale top half maart in Bagdad, waar de Amerikaanse ambassadeur overleg pleegde met Syrische en Iraanse diplomaten over de toestand in Irak, heeft Iran de vrijlating gevraagd van zijn vijf landgenoten. De Irakese delegatie stelde de VS de vraag om de omstandigheden te onderzoeken waarin de Iraanse diplomaten worden vastgehouden. Een woordvoerster van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde dat “het onderzoek nog niet afgerond” is en dat de VS geen commentaar leveren op “lopende onderzoeken”.
Ook bij de Verenigde Naties blijft het voorlopig stil. De secretaris-generaal van de VN wil geen commentaar leveren op de arrestatie van vijftien Britse mariniers door Iran en beschrijft beide incidenten als “disputen tussen twee individuele staten”.