Vrouwenoffensief voor landhervorming in Brazilië

De bezetters hadden het vooral gemunt op grote plantages met eucalyptus en suikerriet. Grootgrondbezitters en buitenlandse ondernemingen verdienen er veel geld mee maar verdringen kleine boeren, argumenteren de actievoersters. “We onderwerpen ons niet aan dit kapitalistische en patriarchale model dat macht en rijkdom in steeds minder handen concentreert”, staat er in het manifest van de Actiedag van Kleine Boerinnen tegen de Commerciële Landbouw.

MST onder vuur

De acties kwamen er net nu de Braziliaanse Landlozenbeweging (MST), de grootste beweging van kleine boeren in het land, zwaar onder vuur ligt. Het Braziliaanse gerecht beschuldigt de beweging en zijn aanhangers ervan constant de wet te overtreden om een verdergaande landhervorming af te dwingen. Het belangrijkste actiemiddel van de MST-boeren is de bezetting van landerijen die volgens hen onteigend moeten worden.
De Braziliaanse Landbouw- en Veeteeltfederatie (CNA), die de grote landbouwbedrijven in Brazilië verenigt, dreigt met gerechtelijke stappen tegen de gouverneur van de noordelijke deelstaat Pará, Ana Carepa, omdat die weigert honderden gerechtelijke bevelschriften uit te voeren die bezetters dwingen de gronden die ze bezetten, terug te geven aan de eigenaars.
Sommige rechters hebben lokale besturen verboden nog subsidies over te maken aan boerenorganisaties die banden hebben met de MST. Dat geld zou in sommige gevallen “afgeleid” worden naar bezettingsacties.
En de deelstaatregering van van Rio Grande do Sul in het zuiden van het land heeft beslist de mobiele scholen van MST aan de ketting te leggen. Met die bussen biedt de beweging onderwijs aan de kinderen van landloze boeren die in tijdelijke kampen leven tot de overheid hen grond geeft. Volgens MST leven er in Brazilië 130.000 gezinnen in dergelijke kampen.

Wettige zelfverdediging

De situatie is gespannen sinds twee weken geleden vier bewakers van een grote boerderij in de noordelijke deelstaat Pernambuco gedood werden in een vuurgevecht met een groep bezetters. Volgens MST ging het om wettige zelfverdediging. President Luiz Inácio Lula da Silva oordeelde dat die kwalificatie “onaanvaardbaar” was.
President Lula stond aanvankelijk dicht bij de landlozenbeweging, maar de voorbije jaren is de wederzijdse liefde bekoeld. De regering heeft naar eigen zeggen sinds 2003 520.000 boerengezinnen een lapje grond gegeven en de kleinschalige landbouw versterkt met kredietmaatregelen en overheidsaankopen. Maar MST vindt dat Lula toch vooral oog heeft voor de commerciële landbouw en niet ver genoeg gaat met de landhervorming.
Sommige van de actievoersters van vorige week komen uit de MST. Vrouwen spelen al langer een belangrijke rol in de Braziliaanse boerenbeweging. Zes jaar geleden vernielden vrouwelijke actievoersters in het zuiden van het land bijvoorbeeld akkers met genetisch gewijzigde soja.
Traditioneel is april de belangrijkste actiemaand voor de voorstanders van een verregaande landhervorming in Brazilië. De actievoersters van vorige week zeggen dat ze ook dan paraat zullen zijn. De landlozenbeweging lijkt wel niet meer zo sterk als enkele jaren terug en is ook verzwakt door interne verdeeldheid.