Vredevol protest in Oekraïne mondde uit in gewelddadige strijd

Rechtstreekse aanleiding voor de revolutie is het associatieverdrag van Oekraïne met de Europese Unie, dat Oekraïne eind november afwees. President Viktor Janoekovitsj ging in plaats daarvan een verbintenis aan met Russisch president Vladimir Poetin, die een fikse verlaging van de gasprijzen in de aanbieding had, en daarbij nog eens 11 miljard euro uitleende aan het economisch instabiele Oekraïne. Daarbij werd eveneens een plan ondertekend voor een vrijhandelsakkoord tussen beide landen. Poetin verzocht ook nog om de militaire samenwerking tussen Rusland en Oekraïne nieuw leven in te blazen, aldus CNN.

Europese Unie tegenover Sovjet Unie

‘De Russische financiële hulp die Poetin aan Oekraïne biedt is geen echte hulp’, zegt Friends of the Earth-activist Pavlo Khazan. ‘Het is zelfs geen omkoping. Poetin heeft als enig doel om Oekraïne terug bij Rusland te voegen, en de voormalige Sovjet Unie te herstellen.’ De Russische president is niet de enige die zo’n hereniging ziet zitten. ‘Een deel van de oudere Oekraïense bevolking is pro-Russisch, en zelfs sommige mensen van mijn leeftijd zijn voor een Oekraïne onder Russisch bewind’, zegt de 39-jarige Khazan.

‘De overgrote meerderheid  van de bevolking is wel pro-Europa, ook in het oostelijk deel van het land. De keuze tussen Europa of Rusland hangt niet zo zeer af van woonplaats maar eerder van het opleidingsniveau. Oekraïners die hoger opgeleid zijn, willen graag deel uitmaken van de Europese Unie, alsook diegenen die de kans hebben gehad om buiten Oekraïne te reizen. De EU is voor hen een voorbeeld voor mensenrechten, menselijke waarden en democratie. Oudere en armere mensen die geen opleiding of reismogelijkheden hebben gehad zullen vaak pro-Russisch ingesteld zijn omdat ze gewoon niets anders gekend hebben.’

Dnjepropetrovsk

De aanleiding van de protesten was de verwerping van het EU-associatieverdrag, maar uiteindelijk gaat het voor de oppositie over zoveel meer dan dat. In de eerste plaats willen de manifestanten de aftreding van president Janoekovitsj alsook nieuwe verkiezingen.

Pavlo Khazan heeft zelf aan veel anti-regeringsprotesten deelgenomen. Zowel in Kiev op het Onafhankelijkheidsplein als in Dnjepropetrovsk: ‘De stad Dnjepropetrovsk is de sleutelregio van het land. Veel politici wonen daar en zowel op politiek en economisch als op sociaal vlak heeft de regio veel invloed. Als je ergens druk kan uitoefenen is het daar.’

Dictatuurwetten

Op 16 januari voerde president Janoekovitsj de zogenaamde dictatuurwetten in, die elke vorm van protest quasi onmogelijk maakten. Er stonden voortaan onder andere gevangenisstraffen op het opzetten van tenten, het blokkeren van overheidsgebouwen en eerschennis via pers of sociale media.

‘26 januari was er in Dnjepropetrovsk een massaprotest van ongeveer 5000 mensen’, licht Khazan toe. ‘Samen met twee anderen werd ik uitgekozen om de regionale regering te overtuigen hun dictatorshiplaws te ontbinden. De wetten maakten het namelijk onmogelijk om nog te protesteren, en dat is allesbehalve democratisch.’

‘De regionale regering was zeer goed voorbereid op onze komst. Er was enorm veel politie aanwezig, allemaal uitgerust met beschermende kleding, schilden en helmen. Onze mensen waren nochtans zeer vreedzaam. We probeerden hen te overtuigen hun schilden neer te leggen en hun helmen af te zetten, zodat we allemaal gewoon van mens tot mens konden praten. Maar dat wilden ze niet.’

Escalatie van geweld 

‘De regering van Dnjepropetrovsk mobiliseerde bandietentroepen, zogenaamde Titushki’s, die de protesten uit de hand deden lopen. Titushki’s zijn straathooligans die zich onherkenbaar tussen de bevolking mengen en tijdens protesten op een gewelddadige manier onrust beginnen te stoken. In Dnjepropetrovsk is het erg duidelijk dat er Titushki’s ingeschakeld werden. Bij de gesprekken op 26 januari stonden ze immers naast de politie en de leden van de regionale regering.  De manifestanten waren bang en waren zich er ook van bewust dat de vredevolle acties snel konden omslaan naar bloederige gebeurtenissen. Friends of the Earth-activist Vadim Shebanov, die ook uitgekozen was om met de regering te gaan overleggen, probeerde de politie ervan te overtuigen om de bandieten weg te halen, maar werd onterecht zelf weggehaald en gearresteerd.’

Vadim Shebanov werd dankzij internetcampagnes van Friends of the Earth en met de steun van de Noorse ambassade voorwaardelijk vrijgelaten, maar staat nog steeds onder huisarrest tot zijn zaak binnen enkele maanden voorkomt. Normaal gezien zou hij dan acht jaar in de cel kunnen belanden, maar momenteel worden er wetten aangepast die het mogelijk zouden maken hem tot twaalf jaar op te sluiten.

‘De protesten begonnen vredevol, en wij proberen dat nog steeds zo te houden’, zegt Khazan. ‘De politie en de overheid maken dat gewoon erg moeilijk. Ze bespuiten ons met water, wat volledig illegaal en enorm gevaarlijk is bij temperaturen van -15°C, en daarbovenop roepen ze ook de hulp in van Titushki’s.’

Titushki’s in Kiev

In Kiev ligt de situatie anders volgens Khazan: ‘De samenwerking tussen politie en bandieten is er niet zo open. De politie promoot er zich echt als politie, in Dnjepropetrovsk is dat niet het geval, want daar zijn er meer banden met Rusland. De Titushki accepteren er waarschijnlijk niet enkel bevelen van Janoekovitsj of de regering, maar ook van het Kremlin. Vele Titushki zijn ook Russisch, dat hoor ik aan de accenten.’

Betaalde manifestanten?

‘De manifestanten worden niet betaald door de EU of andere westerse organisaties om te protesteren. Integendeel’, zegt Khazan. ‘Met onze organisatie (Friends of the Earth) sponseren we wel de protesten door voedsel of slaapgelegenheid te voorzien. Dat geld komt niet van de organisatie zelf, maar van inzamelacties die georganiseerd werden door onze leden. Friends of the Earth kon zo ongeveer 30 – 40.000 Hryvnia spenderen aan de protesten. [Zo’n 2500 tot 3500 euro.] Er wordt geen geld gegeven aan individuele manifestanten om hen te overtuigen om te protesteren. Omgekeerd zelfs, mensen spenderen zelf hun tijd en geld om te kunnen protesteren. Overdag gaan ze werken, en na hun werk lossen ze elkaar af op het Onafhankelijkheidsplein of op andere protestplaatsen.’

De toekomst van Oekraïne

‘Ondertussen zijn er al heel wat mensen onder druk vrijgelaten. We zijn dus op de goede weg, maar we eisten dat alle manifestanten vrijgelaten zouden worden aangezien ze stuk voor stuk onschuldig zijn. Dat is niet gebeurd’, aldus Khazan.

Hij ziet de toekomst van Oekraïne ondanks de huidige situatie erg rooskleurig: ‘Het verdrag met Rusland kan ontbonden worden, dus de vraag naar een nieuwe president is zeker een eerste belangrijke stap. Het is geen garantie op een democratische staat, want democratie is niet zomaar iets dat je aan- en uitzet, maar door de protesten en misschien een toekomstige samenwerking met de EU zitten we al wel op het juiste spoor.’

‘Oekraïne zal zich ooit bij Europa voegen, niet enkel geografisch maar ook politiek. Onze wetgeving zal geharmoniseerd worden met de Europese en we zullen een systeem opbouwen om de mensen te beschermen en te steunen zonder dictatuur en geweld. Daar ben ik rotsvast van overtuigd.’