Vredesbeweging wil nieuw internationaal oordeel over kernwapens

In juli 1996 verklaarde het Internationaal Gerechtshof in Den Haag dat kernwapens in staat zijn “alle beschaving en het hele ecosysteem van onze planeet te vernietigen”. Daaruit volgt volgens het belangrijkste rechtsorgaan van de Verenigde Naties dat er “een verplichting bestaat te goeder trouw door te gaan met onderhandelingen over kernontwapening, en die onderhandelingen ook tot een goed einde te brengen.”
Kernontwapening zelf is door het Non-proliferatieverdrag – een internationale overeenkomst uit 1968 die de verspreiding van kernwapens moet tegengaan - een bindende verplichting. Maar nergens staat hoe en wanneer dat doel moet worden bereikt.

Explicietere aanbevelingen

De Internationale Vereniging van Advocaten tegen Kernwapens (ILANA) en de International Rights Clinic van de rechtsfaculteit van de universiteit van Harvard oordelen dat de kernmachten de voorbije 13 jaar niet voldoende hebben ondernomen om hun kernwapenarsenalen af te bouwen. Ze willen een nieuwe uitspraak van het Internationaal Gerechtshof die explicieter voorschrijft hoe de betrokken landen de ontwapeningsonderhandelingen kunnen helpen slagen. Daarover bestaan immers uiteenlopende meningen.
De 15 rechters van het Internationaal Hooggerechtshof worden benoemd door de Algemene Vergadering en de Veiligheidsraad van de VN. Om het hof in deze zaak weer aan het werk te zetten, is er een resolutie van de Algemene Vergadering nodig. Dat gebeurde ook in 1996.
Volgens John Burroughs, de directeur van het Advocatencomité over Nucleair Beleid (LCNP) dat samen met nog andere actiegroepen het initiatief steunt, had de uitspraak uit 1996 een veel grotere uitwerking dan bekend is. Door het oordeel wordt volgens hem nu algemeen aanvaard dat kernmachten ernstig moeten onderhandelen over ontwapening en dat ze ook verplicht zijn daarin te slagen.
Na de bekendmaking van het oordeel stemde de Algemene Vergadering van de VN nog over een aantal resoluties die de opinie van het Internationaal Gerechtshof bekrachtigen. Burroughs wijst erop dat bijna alle landen, de kernmachten India en Pakistan inbegrepen, de resoluties goedkeurden. Alleen de VS, Rusland en Israël, drie andere landen met kernwapens, onthielden zich.

Met hulp van Obama

De vermindering van de kernarsenalen en zelfs totale kernontwapening lijken sinds kort minder uit de lucht gegrepen. De Amerikaanse president Barack Obama verklaarde in april in Praag dat de VS streven naar “vrede en veiligheid in een wereld zonder kernwapens.”
Volgens Burroughs zou het Internationaal Gerechtshof zich er onder meer over moeten uitspreken of de verplichting tot kernontwapening inhoudt dat kernmachten meteen moeten beginnen met multilaterale onderhandelingen daarover, en of er voor die onderhandelingen een tijdschema moet worden opgesteld. Veel landen zijn voorstander van die aanpak, maar sommige kernmachten liggen dwars.
Het hof moet ook oordelen of de ontwapeningsverplichting die vervat zit in het Non-proliferatieverdrag, ook geldt voor India en Pakistan, twee landen die het verdrag niet hebben ondertekend. Tot hiertoe bestaan ook daarover uiteenlopende meningen.