Vredesbesprekingen onder druk na vermeend coupplan

De officieren zijn samen met de islamitische oppositieleider Hassan Abdullah al Turabi van het Volkscongres (PC) gearresteerd. Ondanks de wijdverbreide zorg, verwacht het SPLA niet dat een couppoging of een andere regering in Khartoem de vredesbesprekingen zal verstoren. Het vredesproces is onomkeerbaar. We kunnen niet meer terug. Er zijn veel landen bij het proces betrokken, een paar mogelijke coupplegers kunnen het niet keren, zegt Barnabas Marial Benjamin, SPLA-vertegenwoordiger in Zuid-Afrika.

Benjamin doelt onder meer op de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Noorwegen, landen die druk uitoefenen om zo snel mogelijk tot een vredesovereenkomst te komen.

Eind september werd bij Naivasha, ongeveer 90 kilometer van de Keniaanse hoofdstad Nairobi, een voorlopig vredesakkoord ondertekend. Daarna moest op een groot aantal punten nog overeenstemming worden bereikt, zoals over machtsstructuur en de verdeling van de opbrengsten uit olie. Inmiddels zijn al een aantal protocollen ondertekend.

Naar schatting zijn tijdens de burgeroorlog twee miljoen mensen, veelal burgers, omgekomen. De oorlog woedt sinds 1983 en ontstond uit onvrede over de economische dominantie van het fundamentalistische, islamitische noorden van Sudan ten opzichte van het overwegend christelijke zuiden.

Afgelopen woensdag arresteerde de politie de 72-jarige islamitische leider Turabi, drie dagen nadat tien legerofficieren werden opgepakt. De regering beweert dat de officieren uit de westelijke regio Darfur komen, waar rebellengroepen sinds twee jaar een guerrillaoorlog voeren. Volgens de Verenigde Naties kwamen daarbij al 5000 mensen om. Ongeveer 800.000 mensen zijn op de vlucht. Meer dan 110.000 van hen zijn gevlucht naar buurland Tsjaad.

Darfur was een onafhankelijk koninkrijk totdat het in 1917 werd geannexeerd door Sudan. Het conflict in de regio begon als een etnische twist tussen Arabische nomaden en Afrikaanse boeren over weidegrond in de droogteperiode in de jaren zeventig. Twee jaar geleden escaleerden de ontstane spanningen in een burgeroorlog.

Vorige maand bekritiseerde de islamitische oppositieleider Turabi de regeringspolitiek in Darfur. Volgens hem moet de strijd in Darfur niet losgekoppeld worden van pogingen om een einde te maken aan het conflict in Zuid-Sudan. Turabi, het brein achter de militaire coup in 1989 die de huidige president Omar Hassan al Bashir aan de macht bracht, is in ongenade gevallen bij de president. In oktober werd hij vrijgelaten, na bijna drie jaar huisarrest.

Ondanks de arrestaties zijn veel zuiderlingen sceptisch over de vermeende coup. Er is nooit een plan voor een coup geweest, meent de uit Zuid-Sudan afkomstige Elias Nyamlell Wakoson, literatuurdocent aan Grayson College Texas (VS). Zeker niet als de officieren uit Darfur komen. Zij worden niet door alle legereenheden geaccepteerd, tenzij er ook noorderlingen, Arabieren, bij zo’n plan betrokken zijn.

Wakoson schrijft in een artikel dat Khartoem een voorwendsel zoekt om de vredesbesprekingen te verstoren. De regering van Bashir heeft genoeg van het SPLA en wil uit de onderhandelingen stappen, door plannen voor een coup voor te wenden. Het Sudanese leger zou niet gelukkig zijn met een clausule in het in de vredesovereenkomst die Zuid-Sudan na een overgangsperiode van zes jaar de gelegenheid geeft zich af te scheiden. De periode van zes jaar gaat in na de ondertekening van het definitieve vredesakkoord.

Wakoson houdt ook de mogelijkheid open dat de regering de aandacht wil verplaatsen naar Darfur. De vermeende coup zou dan een excuus zijn voor het militaire geweld van het leger daar. Volgens een rapport van Human Rights Watch (HRW) dat vrijdag verscheen, maken regeringstroepen en Arabische milities zich in Darfur schuldig aan moord, verkrachting, systematische plundering en verwoesting van dorpen. VN-afgezant Daniel Augsburger sprak vrijdag in Geneve van ‘etnische zuivering’.