Voormalige guerrilla zwaait de plak in Uruguayaans parlement

Het kan verkeren. Bij het aantreden van het nieuwe Uruguayaanse parlement begin deze week, mocht voormalig rebellenleider José María Mújica als senaatsvoorzitter de eed afnemen van Julio María Sanguinetti, die van 1985 tot 1990 en van 1995 tot 2000 president van het land was. Mújica zat vijftien jaar in de gevangenis, deels in een uitgedroogde put als een van de negen ‘gijzelaars’ die tijdens de militaire dictatuur van 1973-1985 een bijzonder harde behandeling kregen. Maar hij is ook een van de leiders van de Tupamaros Nationale Bevrijdingsbeweging MLN-T, de groep binnen de Brede Front-coalitie die bij de verkiezingen van oktober de meeste stemmen wist weg te kapen.

MLN-T was in de jaren 1960 actief als stadsguerrilla, maar is nu omgevormd tot een politieke partij. Mújica kreeg van zijn vele volgelingen en bewonderaars de troetelnaam Pepe toebedacht kreeg. Hij kweekt bloemen op een stuk grond net buiten de hoofdstad en was de voorbije twee legislaturen ook al lid van het parlement. In de nieuwe regering wordt hij minister van Landbouw en Visserij.

Tijdens de eerste vergadering van de nieuwe Kamer van Volksvertegenwoordigers verkozen de 99 leden unaniem volksvertegenwoordiger Nora Castro van de MLN-T tot voorzitter van het Lagerhuis. Deze lerares en voormalig lid van de guerrilla zat tijdens de dictatuur ook in de gevangenis.

Het is voor het eerst in tientallen jaren dat de regerende partij in Uruguay een meerderheid in het nationale parlement bezit. Doordat het linkse Brede Front bij de verkiezingen van oktober 2004 bijna 51 procent van de stemmen in de wacht sleepte, kan de nieuwgekozen socialistische president Tabaré Vázquez niet alleen president worden zonder tweede ronde, maar zal hij ook wat ademruimte hebben als hij op 1 maart aantreedt. Maar natuurlijk zal hij ook minder excuses hebben als zijn regering de verkiezingsbeloften niet nakomt.

De linkse alliantie werd in 1971 opgericht door socialisten, sociaal-democraten, communisten, linkse christen-democraten en politici die uit de Coloradopartij en de Nationale Partij waren gestapt. De twee laatste partijen hebben sinds de onafhankelijkheid in 1825 het politieke leven gedomineerd van de 3,2 miljoen Uruguayanen. Het Brede Front heeft nu 52 zetels in de Kamer van Volksvertegenwoordigers, de Nationale Partij 36 en de Onafhankelijke Partij één. De Coloradopartij, die sinds de onafhankelijkheid bijna onafgebroken aan de macht is geweest, houdt maar tien zitjes over. De Senaat telt 16 vertegenwoordigers van het Brede Front, 11 van de Nationale Partij en drie van de Coloradopartij.

Jorge Lanzaro, oprichter en voormalig directeur van het Instituut voor Politieke Wetenschappen aan de Staatsuniversiteit van Uruguay, ziet wel enkele gelijkenissen met de linkse partijen in Chili en Brazilië, maar meent dat links in Uruguay meer samenhang kent en minder behoefte heeft aan allianties met buitenstaanders.

Lanzaro wijst erop dat de regeringscoalitie in Chili onder leiding van de gematigde socialist Ricardo Lagos een centrum-linkse alliantie is en dat de regering van Luiz Inácio Lula da Silva van de linkse Arbeiderspartij in Brazilië ook bondgenoten heeft moeten zoeken, soms zelfs in partijen aan het andere eind van het politieke spectrum. In tegenstelling met zijn collega’s in Chili en Brazilië kan Vázquez in Uruguay rekenen op een linkse meerderheid in het parlement. Maar om het in de verkiezingen op te nemen tegen de traditionele partijen is links volgens Lanzaro wel gedwongen geweest om wat op te schuiven naar het centrum. Dat moest Vázquez beschermen tegen interne kritiek, zelfs van de meest radicale groepen binnen het Brede Front, en moest ook een vreedzame overgang mogelijk maken.

De aftredende regering van president Jorge Batlle van de Coloradopartij heeft door verzoenende gebaren en woorden mee gezorgd voor een klimaat van stabiliteit. Dat is ooit wel anders geweest. Aan het eind van de jaren 1960 en het begin van de jaren 1970 toen het Brede Front voor het eerst van zich liet horen, waren er voortdurend harde confrontaties. (LDM/ADR)