‘VN-gedragscode voor bedrijven is doekje voor het bloeden’

Jullie hebben de globalisering helpen sturen, en jullie hebben er grote voordelen uit geput, zo sprak Kofi Annan gisteren tot de CEO’s aanwezig op de top over het Global Compact. Hij nodigde de bedrijven uit om zich in ruil te engageren voor een “rechtvaardige en duurzame” globalisering. Het Global Compact, een niet-bindende gedragscode en tevens een netwerk, werd intussen ondertekend door meer dan 1400 ondernemingen. Zij beloven een ernstige inspanning te leveren om tien sociale, ecologische en ethische principes te respecteren.

De kritiek van de aanwezige mensenrechten- en milieugroepen op het initiatief was niet mals. In ruil voor een gratuit, want niet-bindend engagement, geeft Annan bedrijven toegang tot een machtig politiek netwerk, zo klonk het. “Het is tekenend voor de richting waarin de secretaris-generaal de VN drijft,” zegt James Paul, de directeur van het Global Policy Forum, een ngo die de werking van de VN bewaakt. De bedrijven krijgen steeds meer voet aan de grond.

Global Policy Forum heeft zich met een aantal kleppers als Greenpeace, Friends of the Earth en Amnesty International verenigd onder de vlag van een Alliantie voor een Bedrijfsvrije VN. Woensdag organiseerden ze een antitop in een gebouw op een boogscheut van het VN-hoofdkwartier. De bedrijven misbruiken het Global Compact,” zegt Daniel Mittler van Greenpeace. “Ze verstoppen zich achter de negen (intussen tien, nvdr) principes om hun verantwoordelijkheid niet te moeten nemen. Maar die in de praktijk zetten? Ho maar.”

De VN verdedigen zich met een studie uitgevoerd door het consultancybedrijf McKenzie and Company. Daaruit moet blijken dat meer dan de helft van de bedrijven die in het Global Compact zijn gestapt hun beleid hebben gewijzigd en in dialoog zijn getreden met de civiele maatschappij. Annan erkent wel dat er bedrijven zijn die het Global Compact ondertekenden maar er niet echt aan deelnemen. “Onze ervaring leert dat vrijwillige initiatieven kunnen werken. Maar we hebben ook geleerd dat daar inspanningen voor nodig zijn.”

Volgens de ngo’s zullen de bedrijven sociale en ecologische normen pas echt respecteren als ze juridisch aansprakelijk gesteld kunnen worden. Ondanks hun kritiek doen de grote internationale ngo’s doen nog steeds mee met het Global Compact. “Het initiatief is er niet in geslaagd om een aantal basisverwachtingen in te lossen,” legt Irene Khan van Amnesty International uit. Het heeft niet genoeg maatregelen genomen om zeker te zijn dat de bedrijven die lid zijn, de principes niet schenden.”

Slechts honderd van de 1400 bedrijven die het Compact hebben ondertekend, zijn in de VS gebaseerd. De Amerikaanse bedrijven vrezen dat de ondertekening een wapen zal worden in de handen van tegenstanders die rechtszaken tegen hen willen aanspannen. Volgens het weekblad The Economist is dat probleem nu van de baan: de VN en de American Bar Association hebben een regeling uitgewerkt waarbij Amerikaanse bedrijven kunnen toetreden met de uitdrukkelijke bepaling dat er geen klachten kunnen ingediend worden op basis van het Global Compact. Sinds de bekendmaking van die garantie traden al een aantal belangrijke bedrijven als Starbucks, Gap en Newmount Mining toe. De Alliantie voor een Bedrijfsvrije VN
noemt het akkoord “witwasserij”. “Het is pervers dat de VN een rookgordijn leveren aan de bedrijfswereld in plaats van de rechten van de mensen te behartigen,” besluit Mittler. (MM)