Van welvaartsstaat naar ‘Amerikaanse’ sociale zekerheid

Voor de kantoren van het ministerie van Financiën in Jeruzalem staan de kleurrijke tenten van de alleenstaande moeders die protesteren tegen de besparingen op de sociale zekerheid. Bibi (minister van financiën Benjamin Netanyahu) woont in een huis van twee miljoen dollar, zegt één van de moeders. Waarom kunnen de rijken niet een beetje meer betalen, waarom moeten wij en onze kinderen afzien?

Maar de overheid is bezig met een belastingverlaging, met name voor de gegoede Israëli’s rijken, en Netanyahu heeft het over breken met de gewoonte om uitkeringen te ontvangen. In mei en juni schroefde de regering de uitgaven met zo’n 2,4 miljard dollar terug. Analisten zeggen dat Israël opschuift van een systeem van ‘complete sociale zekerheid’ volgens het Europees model van de jaren zeventig naar een ‘minimale sociale zekerheid’ naar het voorbeeld van de VS. In de jaren tachtig en negentig werd daarvoor sterk gepleit, en nu wordt er werkelijk het mes gezet in het zogenaamde ‘veiligheidsnet’. De overheid verdedigt haar beleid met het argument dat er geen economische groei zal komen zonder belastingverlaging en dat de besparingen de boeken in evenwicht moeten houden.

De Israëlische economie kromp vorig jaar en de meeste experts verwachten ook dit jaar geen groei, terwijl die in 2000 nog 6,8% bedroeg. Tijdens het tweede kwartaal van dit jaar bedroegen de investeringen in de technologiesector nog amper een kwart van het bedrag dat het laatste kwartaal van 2000 werd opgetekend. Toen trok de technologische sector en met name de militaire communicatietechnologie nog een miljard dollar aan. Weliswaar nam de buitenlandse financiering dit jaar toe, van 77 miljoen dollar in het eerste kwartaal tot 158 miljoen dollar in het tweede, maar dat volstaat niet om de recessie tegen te gaan.

De huidige economische crisis wordt nog verergerd door het geweld van de afgelopen drie jaar. Volgens de Israëlische minister van Financiën remt de Intifada de jaarlijkse groei met zo’n 3% af. Zonder de opstand zou Israël nipt aan de recessie kunnen ontsnappen.

Recent onderzoek door de Luxembourg Income Study stelt dat de kloof tussen arm en rijk in Israël groter is dan waar ook in de Westerse wereld, uitgezonderd de VS. Volgens dr. Johnny Gal van de School voor Sociaal Werk aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem heeft er in het land altijd een kloof tussen arm en rijk bestaan: de immigranten uit Arabische landen zijn altijd armer geweest dan die uit Europa en ook nu nog is de Arabische bevolking het armst. Maar de kloof tussen de arme Arabische bevolking, de arme orthodoxe joden en de rijke verwesterde bevolking is in de jaren negentig enorm toegenomen. De algemene werkloosheid bedraagt 12%, maar meer dan 17% in de Arabische bevolkingscentra.

Economisten in beide grote partijen (de Arbeiderspartij en Likoed) zijn erg beïnvloed door het Amerikaanse model, zegt Gal. Hij wijt dat deels aan de groeiende afhankelijkheid van de VS voor militaire en politieke steun. Maar veel van de leiders geloven werkelijk dat het Amerikaanse model beter is. Velen onder hen kregen hun opleiding in de VS, of hebben er gewerkt.

Volgens Gal schuift ook de linkse Arbeiderspartij op naar het Amerikaanse systeem, maar de mensen die door de huidige besparingsronde worden getroffen schuiven de schuld op de regerende Likoedpartij. Jarenlang hebben we Likoed gesteund om hun standpunt inzake veiligheid, zegt een alleenstaande moeder die zich heeft aangesloten bij de protestgroep in Jeruzalem. Met economie hielden we bij de stembusgang nooit echt rekening, maar ik ben zeker dat daarin nu verandering komt. Want wat heb je aan veiligheid als je geen leven hebt?