Uitgewezen Tunesiërs belanden in zwart gat

Juni 2008. Wadji is terug in zijn geboortedorp El Hawaria, in het centrum van Tunesië. Hij voelt zich meer dan ooit een vreemdeling. In 2004 bereikte hij Europa als verstekeling aan boord van een schip, en in 2007 werd hij Frankrijk uitgezet, weer over het water. “Uiteindelijk hebben ze me per boot teruggestuurd, omdat ik me daartegen moeilijker kon verzetten. Op een boot kan je iemand gemakkelijker isoleren van de andere passagiers.”
Eerder had Wadji een maand gevangenisstraf gekregen omdat hij twee keer weigerde op een vliegtuig naar Tunis te stappen. Toen had hij er al een hele lijdensweg opzitten in de gesloten detentiecentra voor illegalen in Toulouse en Bordeaux. “Het is erg moeilijk om de tijd in die centra te vergeten. Je leeft in voortdurende angst in afwachting van het moment dat je ze komen halen.”
Terug in Tunis sliep Wadji nog een nachtje in de cel en na een kort verhoor liet de politie hem gaan. Zonder een cent op zak en met alleen de kleren die hij aanhad, belandde hij uiteindelijk weer in zijn geboortedorp, terug naar af. Een jaar later zit hij nog altijd zonder werk en kampt hij met dezelfde problemen die hem eerder al deden besluiten te vertrekken.
“Ik droom maar van één ding: opnieuw vertrekken”, zegt Wadji. “Ik heb meer mensen die op me wachten in Frankrijk dan hier.” Aan de overkant van de Middellandse Zee liet hij een vier maanden oude baby achter bij zijn Franse vriendin.
De Tunesische media zwijgen in alle talen over het aantal migranten dat wordt teruggestuurd. Volgens de Franse organisatie Cimade, die opkomt voor de rechten van vluchtelingen en asielzoekers, zijn in 2007 2000 Tunesiërs in detentiecentra beland en heeft men geprobeerd er 837 terug naar huis te sturen. Hoeveel er uiteindelijk terug in Tunesië zijn beland weet niemand, en al evenmin wat er van hen is geworden.

Schaamte

De migranten die het in Europa wel gemaakt hebben, lopen bij hun tijdelijke terugkeer naar Tunesië openlijk met hun welstand te pronken. De teruggestuurden leven meestal verborgen, in schaamte. “Na zo’n ontgoocheling is het soms moeilijk om de mensen onder ogen te komen”, zegt Chokri. “Ik heb wat tijd nodig gehad om me te realiseren dat mijn droom aan scherven lag.”
Tarak, net als Chokri teruggestuurd uit Italië, kan er nog een beetje om lachen. “Ik had nog maar net pakjes opgestuurd naar mijn familie in Tunesië, voor ik werd gearresteerd. Uiteindelijk ben ik aangekomen voor de pakjes.” Maar de meeste teruggestuurden glijden af in een depressie. De last van de schaamte en de nare herinneringen aan de detentiecentra wegen erg zwaar.
Mahdi Mabrouk is een socioloog die zich heeft gespecialiseerd in de clandestiene immigratie. “Bij gebrek aan omkadering of een opvangprogramma gebeurt het dat sommige teruggestuurden aan de slag gaan als mensenhandelaars. Op die manier gebruiken ze hun ervaring in dienst van anderen die het willen gaan proberen in het Europese Eldorado.”
In Mali bestaat er sinds 1996 al een Malinese Vereniging van Teruggestuurden. De organisatie heeft 147 leden en biedt medische, psychologische, financiële en juridische hulp aan migranten die gedwongen worden teruggevlogen naar de luchthaven van Bamako. Ze bieden een eerste onderdak, helpen hen de spullen terug te krijgen die ze in Europa hebben achtergelaten en begeleiden de herintegratie in de Malinese maatschappij.
(Infosud/Vertaling IPS)