Twee miljard woestijnvluchtelingen op komst

Elk voorjaar ontstaan in de Gobi Woestijn, de meest noordelijke en koudste woestijn ter wereld in Mongolië en China, krachtige zandstormen die invloed hebben op de luchtkwaliteit in grote delen van China, Korea en Japan. Ook in Noord-Amerika zijn de gevolgen van de zandstormen merkbaar, zeggen de auteurs van de studie voor het Millennium Ecosystem Assesment.

Woestijnvorming is een immens probleem dat het leven van twee miljard mensen direct beïnvloedt, zegt Zafar Adeel, assistent directeur van de Wateracademie van de Verenigde Naties en co-auteur van het rapport.

Tussen 10 en 20 procent van de droge grond die nu vaak nog voor de landbouw dient, wordt bedreigd door woestijnvorming als gevolg van snelle bevolkingsgroei, de opwarming van de aarde en globalisering, zegt Adeel. Deze droge, maar vruchtbare grond beslaat meer dan 41 procent van alle land op de aardbol en is goed voor meer dan 40 procent van de wereldwijde voedselproductie.

Deskundigen van de VN-Conventie ter Bestrijding van Woestijnvorming (CCD) Verenigde Naties schatten dat de woestijnvorming de wereldgemeenschap ongeveer 40 miljard dollar per jaar kost. Woestijnvorming is een van de grootste milieuproblemen ter wereld, maar regeringen ondernamen volgens het rapport tot nu toe nauwelijks actie.

Dertig jaar geleden werd de eerste VN-conferentie over woestijnvorming belegd in Kenia. Tijdens die bijeenkomst werd een actieplan ontwikkeld om te voorkomen dat 30 miljoen vierkante kilometer land woestijn zou worden in het jaar 2000. Sindsdien waren er diverse vergaderingen, maar concrete actie bleef uit. Het heeft veel tijd gekost om overeenstemming te bereiken over bepaalde strategieën. Ontwikkelingslanden zien woestijnvorming niet als een grote bedreiging, zegt Karel Mayrand, onderzoeksdirecteur van het Unisféra International Centre, een Canadese non-profit groepering die zich inzet voor duurzame ontwikkeling.

Mayrand zegt dat het moeilijk is mensen te overtuigen van de noodzaak van maatregelen, als er geen duidelijk cijfers beschikbaar zijn. Het verzamelen van betrouwbare informatie over de risico’s en omvang van woestijnvorming is een van de belangrijkste aanbevelingen in het rapport.

Slechts enkele van de meer dan 170 landen die de CCD ondertekenden, hebben nationale actieplannen tegen woestijnvorming ontwikkeld en nog minder landen proberen die plannen daadwerkelijk uit te voeren. De CCD heeft te weinig geld om de landen te assisteren bij de uitvoering, zegt co-auteur Uriel Safriel van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem.

Door liberalisering van de wereldwijde handel en de landbouwsubsidies (in 2002 totaal 300 miljard dollar) staat de landbouw in verschillende regio’s onder druk, volgens Safriel. Subsidies in het Noorden houden de prijzen laag, waardoor boeren in ontwikkelingslanden nauwelijks kunnen concurreren. Ze verlaten hun land of worden gedwongen tot destructieve vormen van landbouw, zoals intensieve monocultuur en het gebruik van grote hoeveelheden pesticiden en kunstmest.

Het rapport laat zien hoe het beleid van handelsliberalisering dat de Wereldhandelsorganisatie promoot kleine boeren in Brazilië, Mexico en West-Afrika gedwongen heeft hun bedrijf op te geven. Daarvoor in de plaats kwamen grote agrarische exportbedrijven die gerund worden door rijke landeigenaren of bedrijven.

Open markten die de WHO voorstaat, werken niet tenzij ook kleine boeren de mogelijkheid wordt geboden leningen af te sluiten en gebruik te maken van kanalen waardoor hun producten tegen een goede marktprijs verkocht worden, zegt Mayrand.

Amerikaanse deskundigen voorspellen dat een groot deel van Zuid-Afrika en de Hoorn van Afrika de komende decennia droger zal worden. Dit komt door temperatuursveranderingen in de Indische en Atlantische Oceaan. De Sahel zal volgens de wetenschappers juist natter worden.

Het Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO), verwacht dat de voedselproductiviteit in Afrika door de klimaatverandering in 2008 met 90 miljoen hectare zal zijn afgenomen. Ook Azië zal een flinke dreun krijgen. FAO waarschuwde in mei dat 65 ontwikkelingslanden samen 280 miljoen ton aan potentiële graanproductie zullen verliezen.

Spanje en het westen van de Verenigde Staten zijn ook kwetsbaar volgens Safriel, omdat die gebieden dichtbevolkt zijn en beperkt over water beschikken. (JS/ADR)