Turkije: wie NIET schrijft, die blijft

Voortaan hoeven Marx, Lenin, John Steinbeck en de beroemde Turkse dichter Nazim Hikmet niet meer onder de toonbank worden verkocht. De maatregel wordt door waarnemers echter met veel cynisme ontvangen als “internationale windowdressing”. De boeken van Hikmet waren immers al vele jaren gewoon verkrijgbaar in de bibliotheken, stelt het Turks-Europese informatiecentrum Infotürk. Vijfduizend titels blijven nog altijd verboden. En vooral: deze schijnbare opening zegt niets over het recht op vrije meningsuiting in Turkije. Regimekritische meningen worden nog steeds afgestraft. Dat heeft een rechtstreekse impact op de persvrijheid. Turkije zakte in de Wereldindex Persvrijheid 2013 van Reporters zonder Grenzen zes plaatsen naar nummer 154. In vergelijking met 2005 is het land maar liefst 50 plaatsen gezakt.

Een zeventigtal personen uit de mediawereld zit in Turkije achter de tralies –een mix van overwegend journalisten (49), uitgevers en assistenten. Daarmee staat Turkije voor China en Iran. Het maakt gebruik van onder meer artikel 314 van de Turkse Strafwet, van toepassing op vermeende banden met terreurgroepen. Niet alleen de media, ook publieke figuren die zich kritisch uitlaten over het Turks beleid of premier Erdogan en de islam in vraag stellen, worden geviseerd. In januari werden vijf leden van de Turkse Grup Yorum gearresteerd. De populaire linkse muziekband werd in het verleden al meermaals geviseerd en wordt nu beschuldigd van banden met de Turkse extreem-linkse groepering DHKP-C.

Ook het controversiële artikel 301 van de Turkse strafwet blijft slachtoffers maken. Het stelt het beledigen van de Turkse republiek, Turkse etnieën en regeringsinstituten strafbaar. De recente zaak tegen de Turkse klassieke pianist Fazil Say zorgde in binnen- en buitenland voor verontwaardiging. Say wordt beschuldigd van het beledigen van religieuze waarden in de Turkse natie. Hij had een dichtregel uit de elfde eeuw getweet, over de islamitische blik op de hemel. Ook tegen schrijversorganisatie PEN Turkije, die Turkije in de zaak-Say fascistische neigingen had toegedicht, loopt momenteel een gerechtelijk onderzoek.