Toename executies in Egypte is "alarmerend"

“Dit hebben we in tweehonderd jaar niet meer meegemaakt”, zegt Nasser Amin, directeur van het Arabische Centrum voor de Onafhankelijkheid van Justitie en Advocaten. “De cijfers zijn alarmerend. In één rechtszaak vorig jaar werden 24 mensen veroordeeld tot ophanging, in een andere zaak 10.”
Sinds het aantreden van president Hosni Mubarak in 1981 is de toepassing van de doodstraf aanzienlijk uitgebreid. Vroeger kon het enkel voor moord met voorbedachten rade, nu komen meer dan veertig misdrijven ervoor in aanmerking waaronder drugssmokkel, verkrachting en brandstichting.
“In de voorbije twintig jaar heeft dit regime bij elk probleem, en zeker sociale problemen, geprobeerd om het misdrijf bestrafbaar te maken met de dood”, zegt Amin. “Een lid van het parlement stelde onlangs zelfs nog voor om publieke executies uit te voeren op het Tahrirplein in Cairo.”

Armoede

Volgens sociologen zijn de stijgende misdaadcijfers in Egypte een weerspiegeling van de verslechterende economische en maatschappelijke omstandigheden en een gevoel van ongelijkheid en onrecht bij brede lagen van de bevolking. Meer dan 40 procent van de Egyptenaren leeft in armoede en moet het stellen met minder dan 2 dollar per dag. De economische crisis heeft hun situatie er niet makkelijker op gemaakt.
De Nationale Raad voor Diensten en Sociale Ontwikkeling wijst de bevolkingsgroei, hoge werkloosheid, lage lonen en de teloorgang van het familieleven aan als belangrijkste oorzaken. “De maatschappij gaat gebukt onder wanhoop en frustratie, en die leiden tot geweld”, stelt de raad in een rapport.
In december 2007 riep de Algemene Vergadering van de VN in een resolutie op om wereldwijd een moratorium in te stellen op de doodstraf. Egypte stemde tegen en liet verstaan dat het de doodstraf niet zou afschaffen. “Het is een afschrikmiddel, met name in moordprocessen”, zegt Mufid Shehab, minister van Juridische en Parlementaire Zaken. “Het gaat gepaard met volledige garanties voor een eerlijk proces in verschillende stadia, en de beklaagde wordt niet geëxecuteerd zonder inspraak van de moefti.”
Volgens de Egyptische wet wordt de grootmoefti bij alle doodstraffen geconsulteerd. De religieuze autoriteit, die aangeduid wordt door de staat, moet bepalen of het misdrijf ingaat tegen de sharia. Die voorziet enkel de doodstraf als er sprake is van moord met voorbedachten rade, gewapende overval, overspel of afvalligheid van het geloof. De mening van de moefti is niet bindend en enkel president Mubarak heeft de macht om een doodstraf kwijt te schelden of om te zetten.
Lokale tegenstanders zijn het lang niet eens met de beweringen van Shehab dat de beklaagden een eerlijk proces krijgen. Bekentenissen worden vaak afgedwongen onder marteling, zeggen ze, en door de Noodwet kunnen burgers berecht worden in militaire rechtbanken zonder kans in beroep te gaan.

24 in een keer

In juni vorig jaar veroordeelde een rechter 24 beklaagden tot de doodstraf. Ze waren betrokken bij rellen rond een stuk land in Wadi Natroun ten noorden van Cairo. Bij een vuurgevecht dat twee dagen duurde, kwamen elf mensen om het leven.
“Er werden meer mensen ter dood veroordeeld dan er omkwamen bij het gevecht”, zegt Hafez Abu Seada van de Egyptische Organisatie voor de Mensenrechten (EOHR). “Dit was een compleet verkeerd vonnis, omdat de mensen omkwamen terwijl ze op elkaar schoten. Het was geen moord met voorbedachten rade.”
Abu Seada maakt zich ook zorgen over de hoge mate van corruptie bij de Egyptische politie en de rechterlijke macht, waardoor de kans stijgt dat een onschuldige ter dood veroordeeld wordt. “Dit is de enige straf die niet omgekeerd kan worden”, zegt hij. “Na de executie kan niemand het over fouten hebben.”
Volgens mensenrechtenadvocaat Negad El-Borai toont het Egyptische voorbeeld bovendien aan dat de doodstraf niet helpt als afschrikking tegen de misdaad.
“De overheid past de doodstraf al meer dan twintig jaar toe, maar er wordt tegenwoordig meer hasj gesmokkeld dan ooit tevoren”, zegt hij. “Je kunt de misdaad niet stoppen met de doodstaf of lange celstraffen. Je moet naar de wortel van het probleem om het op te lossen.”