'Toenadering tussen China en as VS-Japan' - analyse

Vorige week kwamen in Irak de eerste soldaten van een Japanse eenheid van 800 manschappen aan die de VS terzijde moet staan bij de bezetting van Irak. Enkele jaren geleden zou het zicht van soldaten met Japanse insignes die een ander land binnentrekken in China nog voor woedende commentaren hebben gezorgd - het leed dat de Japanse invasie in China in de jaren 30 aanrichtte, is er nog niet vergeten. Ook de versterkte militaire samenwerking van Japan met de VS zou de leiders in Peking hun stekels hebben doen opzetten: door de Japans-Amerikaanse alliantie zit China immers in een militaire houdgreep.

Maar reacties uit Peking op de aankomst van Japanse soldaten in Irak bleven uit. Het politieke landschap in Azië en de verhouding tussen China, Japan en de VS zijn de voorbije jaren dan ook ingrijpend veranderd. Er zijn nog altijd wrijvingen die kwaad bloed zetten in China: de impliciete erkenning van Taiwan door de VS bijvoorbeeld, of het nationalisme en anti-Chinese gevoelens die weer de kop opsteken in Japan. Maar die problemen bepalen de relaties tussen de drie landen niet langer.

Experts geloven dat de relaties tussen Washington, Peking en Tokio de komende jaren alleen maar verder zullen verbeteren. Tekenend voor de veranderende instelling zijn bijvoorbeeld de Amerikaanse plannen om hun eenheden in Azië te herstructureren of de rol die China speelt om de gevaarlijke toespitsing van het conflict tussen de VS en Noord-Korea te ontmijnen door Noord-Korea tot onderhandelingen over zijn atoomprogramma te dwingen.

China is bereid het initiatief te nemen om tot een verbetering van de internationale betrekkingen in Oost-Azië te komen,” zegt Makoto Iokibe, een professor politieke en diplomatieke geschiedenis aan de universiteit van Kobe. Volgens hem heeft het Chinese initiatief in verband met Noord-Korea niet alleen invloed op de verhouding met de VS maar vormt het ook het begin van een Chinese inspanning om de internationale orde mee vorm te geven. Iokibes analyse heeft gewicht, want hij zit ook een regeringscommissie voor die voor premier Junichiro Koizumi aan een strategienota werkt over ‘de Japanse doelstellingen voor de 21ste eeuw’.

Vanuit het grotere zelfbewustzijn en de sterkere onderhandelingpositie die de sterke economische groei het land hebben opgeleverd, lijkt China nu zelfs te kunnen verdragen dat Japan zich in de oorlog tegen het terrorisme weer ontpopt tot het hulpje van de VS – net zoals dat tijdens de Koude Oorlog het geval was. Voor Iokibe is de arbeidsverdeling duidelijk: de VS knappen het militaire werk op, en Japan draagt bij wat het kan tot de economische heropbouw. Dat scenario werd gevolgd in Afghanistan en nu ook in Irak.

Als de toenadering tussen China, Japan en de VS zich nog een jaar of twintig doorzet, ziet Minxin Pei, mededirecteur van het China-programma van de Carnegie Endowment for International Peace, de VS een groot deel van hun eenheden in Azië terugtrekken. De aanwezigheid van die troepen is immers onder meer een instrument om het evenwicht tussen Japan en China te bewaren. Als het tot een diepgaande verzoening tussen die twee landen komt, is er volgens Minxin Pei minder nood aan een dergelijk veiligheidsmechanisme. Voorlopig lijkt alleen het groeiende nationalisme in Japan die ontwikkeling in de weg te zitten. De aanhoudende recessie in Japan heeft volgens Iokibe de trots van de bevolking gekwetst, en dat leidt tot een toenemend vijandige houding tegenover alles wat buitenlands is.