Thailand overpeinst de dood van een dictator

Op 14 oktober 1973 demonstreerden honderdduizenden mensen, aangevoerd door studenten, in de straten van Bangkok tegen het bewind van Thanom. Het kostte het leger drie dagen om de opstand neer te slaan. Er vielen zeventig doden, maar de geest was uit de fles. De vorige week op 92-jarige leeftijd overleden dictator moest kort daarna het veld ruimen.

Thanom had, evenals zijn militaire voorgangers, vrijwel onbeperkte politieke macht. Daarmee leidde hij een regime dat zich hulde in een gewaad van corruptie, gewoven uit politieke macht en eigengewin, schreef de Engelstalige krant The Nation na zijn dood. Maar de onderdrukking leidde volgens de krant juist tot de geboorte van een collectieve geest van vrijheid.

De overwinning van de democratische beweging in 1973 heeft de politieke cultuur in Thailand diepgaand beïnvloed, zegt Giles Ungpakorn, politicoloog aan de Chulalongkorn Universiteit in Bangkok. De democratisch bewegingen hebben een stevige voet aan de grond gekregen.

De gebeurtenissen uit 1973 zetten ook een ander proces in werking, namelijk het terugdringen van de militaire greep op de Thaise politieke cultuur. Die invloed is inmiddels vrijwel verdwenen, met als gevolg dat het risico van een nieuwe militaire dictatuur klein is geworden.

Bij mensenrechtenorganisaties en de krant The Nation zit de angst voor eventuele nieuwe, militaire dictators er echter nog steeds in. Nadat Thailand in 1932 een constitutionele monarchie werd, volgden zeventien militaire staatsgrepen. Het land stond in totaal 48 jaar onder militair bestuur. Toen Thanom in 1960 aan het bewind kwam, had het land twee militaire dictaturen achter de rug, onder Phibun Songkhram en Sarit Thanarat.

Thanoms tijdgenoten in de regio zijn legendarisch geworden wegens hun dictatoriale vaardigheden: Birma kende in dezelfde periode de dictator Ne Win, in Indonesië was Suharto aan het bewind en op de Filipijnen zwaaide Ferdinand Marcos de scepter. Evenals het bewind van Suharto en Marcos, werd ook dat van Thanom en zijn voorganger Sarit, gesteund door de Verenigde Staten. Dit gebeurde als onderdeel van de politiek die de VS als gevolg van de Koude Oorlog voerde in Zuidoost-Azië.

Mocht er nog twijfel hebben bestaan over Thanoms houding ten opzichte van democratie, dan hielp hij die in 1971 de wereld uit, door de grondwet te herroepen en het parlement te ontbinden. Thai die ervan verdacht werden te sympathiseren met de Communistische Partij in het land, werden opgepakt, geïntimideerd of vermoord.

In de Thaise schoolboeken komt Thanom er tamelijk goed vanaf. Hetzelfde geldt voor de officiële geschiedschrijving over de periode van zijn bewind en de gebeurtenissen die leidden tot zijn val. De periode Thanom is slechts een voetnoot in de geschiedschrijving, zegt Sunai Phasuk, de Thaise vertegenwoordiger van Human Rights Watch. Hij was voor de Thai gewoon een dictator. Die houding komt voort uit het respect dat in Thailand heerst voor het establishment en de machthebbers. Oktober 1973 heeft laten zien dat het ook anders kan. In dat jaar werd een bom gelegd onder het alom heersende autoriteitsgevoeligheid van de Thaise bevolking. (JS/ADR)