Stille krachtmeting tussen boeddhisten en communisten in Vietnam

Thich Huyen Quang stierf op 5 juli en werd op 10 juli begraven in de pagode van Nguyen Thieu in het centrum van Vietnam, waar hij onder huisarrest leefde. Volgens het in Parijs gebaseerde Internationale Boeddhistische Informatiebureau (IBIB) vond de plechtigheid plaats “ondanks de bedreigingen van de overheid, politiebewaking de klok rond en het storen van het mobiel telefoonverkeer.”
Volgens ooggetuigen hing er spanning in de lucht omdat ook de beruchte veiligheidspolitie in groten getale aanwezig was. “Bijna duizend monniken en nonnen van de UBCV en ongeveer 5000 leken hebben de controles getrotseerd om een laatste eer te komen betuigen aan hun leider”, aldus IBIB, “De voorbije dagen was de politie naar pagodes in heel Vietnam gereisd om de mensen te verbieden naar de begrafenis te komen.”
De vijandigheid van de communistische machthebbers in Hanoi bleek al toen Quang op 27 mei in het ziekenhuis werd opgenomen met hart- en longproblemen. “Een aantal extremisten werken aan een plan om de slechte gezondheid van een oude monnik te gebruiken om hun illegale organisatie, de ‘Eengemaakte Boeddhistische Kerk van Vietnam’, te populariseren”, berichtte het officiële Vietnamese persagentschap begin juli. Toen het nieuws van het overlijden bekend werd, ontkende Le Dung, woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, vlakaf het bestaan van de UBCV.
Voor mensenrechtenorganisaties is Quang het symbool van de strijd om godsdienstvrijheid in Vietnam. Amnesty International gaf hem in de jaren negentig het statuut van ‘gewetensgevangene’ en riep de regering op de begrafenis te laten plaatsvinden zonder de boeddhisten lastig te vallen.

Leven van verzet

Quangs leven is er een van een lange strijd tegen steeds wisselende machthebbers. Hij werd monnik op twaalfjarige leeftijd en engageerde zich in de jaren veertig in het verzet tegen de Franse koloniale overheerser. Als snel kwam hij in aanvaring met de Viet Minh, de nationale bevrijdingsbeweging opgericht door Ho Chi Minh, omdat hij haar communistische ideologie niet deelde.
In 1963 werd hij gearresteerd en opgesloten door het pro-Amerikaanse Zuid-Vietnamese regime van president Ngo Dinh Diem, een katholiek. Een jaar later werde UBCV opgericht, met Quang als nummer twee. De organisatie nam deel aan protesten tegen de oorlog en de aanwezigheid van Amerikaanse troepen en had kritiek op de mensenrechtenschendingen door de Vietnamese overheid.

Communisten

Het verzet leverde Quang niet veel sympathie op toen halfweg de jaren zeventig de communisten aan de macht kwamen. Zijn organisatie werd buiten de wet gesteld en Quang en andere leiders vlogen regelmatig de gevangenis omdat ze kritiek hadden op het regime. In 1981 was de maat vol, toen Quang weigerde mee te werken aan de oprichting van een officiële Vietnamese boeddhistische kerk onder de hoede van de communistische partij.
In 1992 werd hij de hoogste patriarch van de verboden boeddhistische kerk en in 1993 lanceerde hij een ‘boeddhistisch voorstel voor democratie en mensenrechten’ met daarin een oproep tot godsdienstvrijheid, vrije verkiezingen en een meerpartijensysteem. Daarop volgde zijn arrestatie en een periode van ballingschap in een afgelegen klooster. Pas in 2003 mocht hij terugkeren naar de pagode van Nguyen Thieu, waar hij nu is begraven.
“De voorbije dertig jaar was je als een grote boom die ons schaduw en beschutting bracht”, zei de nummer twee van de UBCV, Thich Quang Do, bij de begrafenis. “Ontbering, vernedering en gevangenschap waren je deel, tot op het punt dat je uitriep: ‘Ik ben een man zonder huis, ik zal sterven zonder graf, ik wandel zonder pad en ik ben een gevangene zonder misdaad.”