Stagnatie Indo-Pakistaanse vredesgesprekken doet nieuw wantrouwen groeien - analyse

India en Pakistan zeiden begin dit jaar dat ze een poging wilden doen om al hun grote conflicten bij te leggen. In beide landen stak de regering daarmee haar nek ver uit, want bij het publiek zit het vijanddenken diep ingebakken. De problemen tussen India en Pakistan worden uitgebeend in acht bilaterale werkgroepen. De eerste uitgebreide gespreksronde tussen India en Pakistan, waarbij topdiplomaten zich de voorbije maanden bogen over de acht conflictgebieden, was een maat voor niets. Zoals verwacht werd er geen vooruitgang geboekt in de moeilijkste discussies - de gesprekken over de toekomst van het omstreden Kasjmir en over grensoverschrijdend terrorisme. Maar zelfs over onderwerpen die niet zo gevoelig zijn, zoals de bestrijding van de drugssmokkel of het territoriale dispuut over de Siachen-gletjser, werd er geen overeenstemming gevonden. Eerder was ervan uitgegaan dat er toch al enkele resultaten op de tafel zouden liggen tijdens de bijeenkomst van de twee ministers van Buitenlandse Zaken op 5 en 6 september.

Door het vastlopen van de gesprekken begint zowel in Pakistan als in India het wantrouwen weer te groeien. In een interview met een Pakistaanse krant verklaarde de Pakistaanse president Pervez Musharraf dat de Indiërs negatieve signalen uitzenden en dat hij hen ervan verdenkt spelletjes te spelen. Musharraf voegde er wel aan toe dat de nieuwe Indiase regering een kans moet krijgen. De BJP-regering in New Delhi die de dialoog op de rails zette, werd in juni vervangen door een minderheidsregering die geleid wordt door de Congrespartij, de grote rivaal van de BJP. De nieuwe premier, Manmohan Singh, heeft tijdens een toespraak op 15 augustus zijn engagement voor het vredesproces beklemtoond.

Maar de Indiase regering zegt intussen wel dat Pakistan in alle stilte de grensoverschrijdende acties van separatisten in Kasjmir aanmoedigt. In het Indiase deel van die overwegend door moslims bewoonde regio zijn al sinds de jaren 80 afscheidingsbewegingen actief, die volgens India door Pakistan ondersteund worden. Pakistan had beloofd die groepen aan banden te leggen. Maar de voorbije maanden zouden weer meer separatistische rebellen via Pakistan naar India zijn doorgestoten.

New Delhi ziet verder ook de hand van Islamabad in het uiteenvallen van de Hurriyat Conference, een politieke beweging die opkomt voor de afscheiding van Kasjmir maar waarmee de Indiase regering een dialoog had opgezet.

Toch is er hoop dat de vredesdialoog weer van de grond komt. Pakistan en India zouden allebei veel voordeel halen uit het schrappen van de absurde maatregelen die nu de handel en het verkeer tussen beide landen sterk afremmen. En ook tegen een akkoord over maatregelen die het risico op een per ongeluk uitgelokte kernoorlog zou verminderen, kan niet veel worden ingebracht. Een doorbraak op die twee punten kan de wagen weer aan het rollen brengen.

Voor Pakistan zou de normalisering van de handelsbetrekkingen de deur openen voor een aardgaspijpleiding van Iran naar India die over Pakistaans grondgebied zou voeren. Pakistan kan als doorvoerland veel aan de pijpleiding verdienen. India heeft het traject om politieke en veiligheidsredenen altijd afgewezen, maar het verzet begint te tanen. De Indiase Olieminister, Mani Shankar Aiyar, is een uitgesproken voorstander van het project. Pakistan heeft India intussen uitgebreide veiligheidsgaranties aangeboden.

India zet vooral in op maatregelen die het gewone handelsverkeer en ook de persoonlijke en culturele uitwisseling tussen de twee landen zouden bevorderen. De voorbije weken heeft New Delhi meer dan 75 concrete voorstellen ingediend die het personenverkeer tussen India en Pakistan zouden bevorderen, van de versoepeling van visumregels voor zakenlui, journalisten, studenten, academici en bejaarden tot de bevordering van groeps- en studiereizen en tournees van artiesten. India wil verder de netwerken voor mobiele telefonie van beide landen op elkaar aansluiten, de onderlinge handel uitbreiden en de doorvoer van handelswaar naar derde landen over elkaars grondgebied mogelijk maken.

Om tot akkoorden over dergelijke baanbrekende voorstellen te komen, is waarschijnlijk de inzet van de hoogstgeplaatste politici in beide landen nodig. Pakistaanse diplomaten zien op dat vlak een probleem aan Indiase kant. De Indiase premier Manmohan Singh toont nog niet het engagement van zijn voorganger
Atal Bihari Vajpayee. In Islamabad is Choudhary Shujat Hussain als premier vervangen door Shaukat Aziz. Die heeft minder politieke ervaring en minder affiniteit met India. Maar in Pakistan is het president Musharraf die de lakens uitdeelt. Die maakte zich in juli nog eens boos omdat er geen vooruitgang zit in de onderhandelingen over Kasjmir. (PD/MM)