Spotprenten verstoren consensus over VN-Mensenrechtenraad

Na maanden van diplomatiek getouwtrek is er eindelijk een consensus over de oprichting van een VN-Mensenrechtenraad, kondigde Jan Eliasson, de voorzitter van de Algemene Vergadering van de VN aan. Het hoogste orgaan van de volkenorganisatie zal volgende week unaniem voor een resolutie stemmen over de kwestie, kondigde Eliasson gisteren (23 februari) aan. Vanaf mei moet de nieuwe internationale waakhond voor de mensenrechten operationeel zijn.

Mogelijk wordt de stemming toch wat moeilijker dan Eliasson voorspelt. De Organisatie van de Islamitische Conferentie (OIC) dringt aan op een extra paragraaf over ‘blasfemie’. De eis in ingegeven door de hetze over de Deense spotprenten van de profeet Mohammed. De Europese Unie wil daar niet van weten. Dat kan voor een patstelling zorgen.

Volgens sommige bronnen heeft de Amerikaanse ambassadeur John Bolton aangegeven dat hij de onderhandelingen wil heropenen. De VS kregen niet wat ze hoopten: harde garanties over welke landen een zetel krijgen en welke niet. VN-baas Kofi Annan wuift dat weg: Ik geloof dat de lidstaten genoeg tijd hebben gehad om erover te discussiëren. De thema’s zijn bekend. Het is tijd voor een beslissing.

De ontwerpresolutie schaft de Mensenrechtencommissie af en roept een Mensenrechtenraad in het leven. Het gaat om meer dan een naamsverandering. Het nieuwe orgaan zal 47 landen tellen (in plaats van 53 in het oude) en zal geografisch eerlijker verdeeld zijn: dertien Afrikaanse, dertien Aziatische, acht Latijns-Amerikaanse en Caribische landen en zes Oost-Europese en zeven westerse landen.

De Mensenrechtenraad zal het hele jaar door vergaderen (in plaats van periodiek). Volgens Annan zal dat ervoor zorgen dat urgente mensenrechtencrisissen sneller in de aandacht van de internationale gemeenschap komen.

Nieuw is ook dat de Algemene Vergadering landen uit de Mensenrechtenraad kan zetten als die zelf op grote schaal de mensenrechten aan hun laars lappen. Dat moet vermijden dat het mensenrechtenorgaan van de VN een hypocriet circus blijft. Landen als China en Cuba ontliepen de voorbije jaren vaak terechte kritiek omdat ze veel medestanders vonden die hun wandaden door de vingers wilden kijken in ruil voor een gelijkaardige tegenprestatie. Landen als Colombia die wel meermaals tot de orde werden geroepen, konden die opeenvolgende resoluties straffeloos naast zich neerleggen. Sanctiemogelijkheden heeft de Commissie immers niet.

Een stok achter de deur komt er ook in de toekomst niet. De ontwerpresolutie bevat zeker niet alle verbeteringen die ik heb opgelijst toen ik een jaar geleden een nieuw orgaan voorstelde, zegt Annan. Maar de elementen die erin zitten verzekeren dat het om meer gaat dan een cosmetische ingreep.

Voor veel waarnemers is het glas half leeg. Een belangrijke tekortkoming is dat de leden van de Mensenrechtenraad unaniem gekozen moeten worden en niet, zoals Annan voorstelde, met een tweederde meerderheid.

Phyllis Bennis, VN-watcher bij het Institute for Policy Studies, is niet onder de indruk van de veranderingen. Op het eind van de rit blijkt toch weer dat de VN een intergouvernementele - en geen internationale - organisatie is. Dat betekent dat de belangen van regeringen voorrang krijgen op die van mensen. Er is wel een rol weggelegd voor mensenrechtengroepen en nationale mensenrechtencommissies, maar die is beperkt.

De nieuwe Mensenrechtenraad zal wat betreft samenstelling sterk lijken op zijn afgeschafte voorganger, voorspelt Bennis. Dat toont aan dat de opzet van de Amerikanen is mislukt, namelijk een compleet nieuwe infrastructuur voor de mensenrechten. Eén die landen privilegieert die een keurmerk van Washington dragen en die landen uitsluit die niet in de gratie vallen. (MM/PD)