Spanningen tussen boeren en herders rond vluchtelingenkampen Tsjaad

Dit is geen Sahara meer. In het weelderige klimaat van Zuid-Tsjaad telen de vluchtelingen uit Centraal-Afrika, verdeeld over vier kampen, rijst en groenten. Anderen houden vee. Alleen kwetsbare groepen als zieken en alleenstaande moeders krijgen nog eten van het VN-voedselprogramma. De rest houdt van de eigen oogst zelfs nog wat over om met voedsel of vee de lokale markt op te gaan.
Maar Clarisse Larlombaye is geruïneerd. Haar rijstveldje van 900 vierkante meter, net buiten het vluchtelingenkamp in Gondje, dat ze met twee anderen deelt, is afgelopen jaar vertrapt door een kudde koeien. De voorgaande jaren wist ze net haar gezin te voeden en zelfs nog wat te verdienen op de markt, maar dit jaar moet ze zien te overleven met het derde deel van de oogst dat nog over is.

Grenzen

De zelfvoorziening van de 60.000 vluchtelingen begint tegen de grenzen van de beschikbare grond aan te lopen. En tegen de grenzen van de herders uit de omgeving, die ook niet meer weten waar ze hun vee moeten laten grazen. De spanningen lopen steeds hoger op en daarmee lijkt het conflict op de situatie in Oost-Tsjaad, waar vluchtelingen uit Darfoer met de lokale bevolking concurreren om hout en water.
Overigens klagen ook de Tsjadische boeren in de omgeving over de kuddes. Er is geen materiaal om hekken te bouwen, zegt Etienne N’Doubatar, voorzitter van een lokaal collectief van rijstboeren. Je kunt dus niets doen als ze ‘s nachts je land vertrappen. “Vangen en weer vrijlaten”, dat is alles.
Herders hebben ook zo hun zorgen. Hun kuddes hebben honger. Ze moeten nu soms 15 kilometer lopen voordat hun vee kan grazen. Tsjaad heeft dit jaar nog eens 10.000 Centraal-Afrikaanse vluchtelingen toegelaten, waarmee het aantal mensen en dieren alleen maar toeneemt. En voor omheiningen heeft niemand het materiaal of de ruimte.
De beschuldigingen zijn nog het ergste, zegt Ali Moussa, een vluchtelingenherder. De dichtstbijzijnde herder krijgt de schuld als er ‘s nachts weer eens gewassen zijn vernield.

Bemiddeling

De VN wil graag bemiddeling. “Er zijn lokale mechanismen voor, zoals een gemengde commissie van vluchtelingen als Tsjadiërs”, zegt Boubacar Amadou, landbouwexpert bij de VN-Vluchtelingenorganisatie in Gore. Op verschillende momenten hebben dergelijke commissies er al voor gezorgd dat geweld werd voorkomen.
Het onderliggende conflict blijft echter. Er is met al het dichtbegroeide woud niet genoeg bruikbaar land. Er moet meer land worden ontgonnen, maar dat is moeilijk in een land waar een ossenploeg van 650 euro al zo’n enorme investering is dat men van een tractor alleen maar kan dromen. Terwijl de hulporganisatie Africare een paar trekkers heeft om uit te lenen, staan de boeren elders in rijen van tien te wachten op een schoffel.