Spanningen over Iraanse claims op “provincie” Bahrein

Een recent commentaar in de invloedrijke Iraanse krant Kayhan, waarin de schrijver beweert dat Bahrein eigenlijk aan Iran toebehoort, heeft de discussie over de kwestie doen oplaaien. Redacteur Hossein Shariatmadari zegt dat zijn stuk uit de krant van 9 juli alleen zijn persoonlijke mening weerspiegelt. Die mening is dat Bahrein in 1971 door de Iraanse monarchie erkend is als onafhankelijke staat, maar onder dubieuze omstandigheden.
Shariatmadari protesteerde in zijn stuk tegen Bahreins steun aan de claim van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) op drie eilanden in de Perzische Golf, die onderdeel waren van de deal uit 1971. De publieke opinie in Bahrein, volgens Shariatmadari “een provincie van Iran”, zou destijds voor hereniging met Iran, het “vaderland” zijn geweest. Een niet onbelangrijk detail is dat Shariatmadari de benoemde vertegenwoordiger is van ayatollah Khamenei, de hoogste leider van Iran, bij Kayhan. De auteur is ook adviseur van de ayatollah.
Historisch gezien gaf de Iraanse monarchie de territoriale claims op Bahrein op in een overeenkomst met Groot-Brittannië, waarin de onafhankelijkheid van Bahrein erkend werd in ruil voor erkenning van de Iraanse soevereiniteit over drie strategische eilanden in de Perzische Golf. Bahrein was een voormalige Perzische kolonie en een Brits protectoraat sinds het einde van de achttiende eeuw.
In een verklaring schaart de Samenwerkingsraad van de Golf zich echter achter claims van de Verenigde Arabische Emiraten op de drie eilanden, Groot en Klein Tunb en Abu Mussa. Bahrein, een lidstaat van de Samenwerkingsraad, ondertekende de verklaring samen met Koeweit, Oman, Qatar, Saudi-Arabië en de Emiraten.
Om de oplopende gemoederen rond de kwestie tot bedaren te brengen, bezocht de Iraanse minister Manouchehr Mottaki 13 juli Bahrein voor een bespreking met zijn Bahreinse collega Sjeik Khalid bin Ahmed Al Khalifa. In dat gesprek zou hij gezegd hebben dat Iran de nationale soevereiniteit van Bahrein respecteert.
Mottaki’s bezoek aan Bahrein werd in Iran bekritiseerd door zowel hervormingsgezinde oppositieleden als regerende hardliners. Parlementslid Daryoush Ghanbari noemde het bezoek en de verontschuldigende houding van de minister een smet op de  “Iraanse nationale waardigheid”, meldde persbureau Aftab.
“Helaas is er sprake van tegenstrijdigheden in ons buitenlands beleid. Tegenover de VS en het Westen is dat onbuigzaam en tegenover kleine landen in de regio vruchteloos. Zodra zij protesteren, zien we niet wat we moeten doen en treden we onze nationale waardigheid met voeten”, zei Ghanbari. In een vervolgartikel wees Shariatmadari op de nauwe banden die landen van de Samenwerkingsraad met de Verenigde Staten onderhouden, waarmee hij een hint geeft over waar het werkelijke probleem zou liggen.
Ook in de kwestie Bahrein laten sektarische scheidslijnen zich gelden. Bahrein wordt bestuurd door soennieten terwijl de meerderheid van de bevolking uit sjiieten bestaat. Voor de aankomst van Mottaki waren er protesten bij de Iraanse ambassade; de demonstranten waren vooral soennitische geestelijken en wetgevers. Kranten in Bahrein, inclusief de regeringsspreekbuis ‘Al Ayam’, drukten cartoons af van de Iraanse ayatollah Khamenei en president Mahmoud Ahmadinejad. Iran werd in dagblad ‘Al Watan’ beschreven als een “hebberig en expansionistisch” land.
Het Bahreinse parlementslid sjeik Jasem Saidi, een soennitische salafiet, meende zelfs een doodsfatwa te moeten uitspreken tegen Shariatmadari. Elke Bahreiner die de woorden van Shariatmadari gelooft, zou binnen drie dagen vergiffenis moeten vragen of anders de doodstraf moeten krijgen, meldde Baztab News, een conservatief nieuwsportaal dat de regeringslijn volgt. 
Mashalah Shamsolvaezin, een bekende hervormingsgezinde Iraanse journalist en voormalig redacteur van Kayhan, prees het bezoek van zijn minister aan Bahrein. Iran heeft volgens hem al twee decennia lang zijn buitenlandse beleid gebaseerd op het opbouwen van goede relaties met buurlanden en de noodzaak om de regio te zuiveren van buitenlandse invloeden. Het stuk van Shariatmadari was volgens hem “onverstandig en onverantwoordelijk”.
“De Amerikaanse pogingen om de aanwezigheid in de Perzische Golf te versterken, worden verwelkomd door de Arabische landen. Het soort uitspraken dat de laatste weken gedaan is door Shariatmadari geeft de Arabische landen betere redenen om hun verdediging tegen de zogenoemde “Iraanse dreiging” op te voeren”, schreef Shamsolvaezin.
De relatie tussen Iran en Bahrein kende veel ups en downs sinds de Islamitische Revolutie in Iran, in het bijzonder na een mislukte sjiitische coup in 1981 en sjiitische opstanden in de jaren negentig. Tachtig procent van de bevolking is moslim en ongeveer 70 procent daarvan sjiitisch, vaak met Iraanse wortels.
In mei keurde het door sjiieten gedomineerde Bahreinse parlement een wet goed die de regering verplicht in geval van een Amerikaanse aanval op Iran, geen steun te verlenen aan de VS of het land toe te staan gebruik te maken van faciliteiten in Bahrein.
“De regerende soennieten in Bahrein beschuldigen Iran al lange tijd van steun aan de sjiitische oppositie, maar de pro-Iraanse gevoelens zijn niet erg sterk. Behalve onder een kleine minderheid van Bahreinse sjiieten die van Iraanse afkomst zijn en vaak nog Perzisch spreken. De rest hecht waarde aan onafhankelijkheid”, zegt een analist in Teheran die anoniem wil blijven.
“De VS hebben een grote militaire basis Bahrein. De soennitische regering in Bahrein is daarom bezorgd over de relatie met Iran en over de sjiitische dissidenten. Bahrein is bang het eerste doelwit in de regio te zijn als het tot een confrontatie komt tussen Iran en de VS”, zegt de analist in Teheran.