Sivan Perwer: 'Muziek is de metgezel van elke Koerd'

‘Ik ben geboren in de muziek en het leven heeft me er verder in gedrenkt. Mijn vader zong en speelde fluit in verschillende muziekgroepen. Hij leerde me de traditie van de troubadours kennen. Als kind mocht ik van hem laat opblijven om mee te luisteren op de vele muziekavonden bij ons thuis of bij de buren. De troubadours speelden dan tot middernacht. Ze bezongen de liefde, vertelden epische legenden en strijdverhalen.’

‘De knappe samenhang tussen de melodieën en de ritmes bracht alles tot leven. Mijn vader vond het prachtig dat ik er zo van genoot. Mijn moeder vond het meestal gauw welletjes en probeerde me in bed te krijgen. “Laat hem, morgen zingt hij het hele verhaal opnieuw voor jou”, suste mijn vader dan. Dat was ook zo. De muziek en de fantasieën die deze bij me opriepen hadden me zo in de greep dat ik ‘s anderendaags tot ieders verbazing het hele verhaal opnieuw opvoeren.’

‘Het is een natuurlijke reactie: muziek is de metgezel van elke Koerd. Muziek is onze uitlaatklep, de ruimte waarin we onze gevoelens vertalen. We gaan er mee slapen en worden er mee wakker.’

‘De troubadours hebben hun plaats gekregen in de muzikale keuzes die ik heb gemaakt, maar in mijn muziek vind je elementen uit de hele Koerdische muziektraditie. Ik gebruik de cadans van grote trommels en het geluid van de zourna (een houten fluit, td), die typerend zijn voor de huwelijksmuziek. Maar net zo goed verwerk ik religieuze elementen van de derwisjcultuur of invloeden uit de middeleeuwse oosterse romantiek. En natuurlijk gebruik ik ook de traditie van de strijdliederen over de martelaren van Koerdistan en de teloorgang van het land. Al die traditionele elementen combineer ik met mijn verlangen naar de erkenning van de Koerden als een volk.’

‘De traditie houdt de Koerdische culturele rijkdom en taal levend, ze ondersteunt het stille protest tegen de uitsluiting van de Koerden in Turkije en de rest van de wereld.’

‘Toen ik kind was, zei iedereen me dat ik een goede stem had, en dat ik niet in het Koerdisch -dat verboden was- maar in het Turks moest gaan zingen. Zonder die toegeving zou ik geen succes kennen, geen manager of producer vinden, en vooral problemen krijgen. Maar ik probeerde juist zo hard greep te krijgen op de Koerdische realiteit die de mijne was, en ik werd er niet bepaald vrolijker van. Ik probeerde te snappen waar die triestheid van de Koerden vandaan kwam, waarom mensen niet gelukkig waren.’

‘Langzaam zag ik alles in elkaar schuiven en besefte ik dat het kwam doordat we niet in het Koerdisch mochten leven. Koerdische kinderen moesten hun moedertaal opzij zetten om in het Turks school te lopen, alle officiële documenten waren in het Turks, boeken van Koerdische dichters werden in het Turks gepubliceerd.’

‘Toen ik achttien was, kwam dat “Ataturkisme” me werkelijk de keel uit. Het hield me de hele tijd bezig. Ik was er van overtuigd dat we recht hadden op een eigen cultuurbeleving. En ik wou daar van binnenuit, als Koerd, toe bijdragen.’

‘In de jaren zestig en zeventig leidde Mustafa Barzani in Noord-Irak een zeer belangrijke strijd voor een autonoom Koerdistan. Hij belichaamde de Koerdische bevrijdingsstrijd, en ook al verloren zijn Peshmerga de strijd tegen Saddam Hoessein, hij zette de Koerdische kwestie wel op de wereldagenda. Maar in 1975 verkocht de Iraanse shah, die Barzani altijd gesteund had, de vrijheid van de Koerden aan Saddam via het Algiers Akkoord, waardoor de grenzen tussen beide landen herschikt werden in het voordeel van Iran. Het resultaat voor de Koerden was verdere isolatie en ontreddering, en stijgende armoede.’

‘Maar Barzani’s strijd had ook de Koerdische studenten in Turkije geïnspireerd. We organiseerden discussies over de Koerdische emancipatie in Turkije, of over de gemeenschappelijke Turkse en Koerdische geschiedenis. Waar was het fout gegaan? Hoe konden we op een geweldloze manier de vernieling van ons cultureel erfgoed voorkomen en ervoor zorgen dat de Koerden niet zouden wennen aan hun onderdrukking? Dat laatste hield ons enorm bezig. Ik studeerde wiskunde, maar positieve wetenschappen hielpen natuurlijk niet tegen de onderdrukking van de Koerden. En aangezien de politieke weg afgesloten werd door Ankara, was muziek het logische startpunt.’

‘In 1974 begon ik politieke en sociaal-culturele symbolen in mijn liedteksten op te nemen en tegen het einde van 1975 kenden alle Turkse Koerden me. Vandaag zing ik nog altijd over mensenrechten en respect, de noodzaak van vrijheid, het legitieme streven ernaar via kennis en studie. Mensen zouden levenslang moeten studeren. Het is belangrijk dat je weet in welke grond je wortels zitten, dat je leert houden van je eigen taal en volk, maar ook dat je weet wat je rechten zijn en wat het belang van een democratisch beleid is.’

‘Zingen in het Koerdisch was absoluut verboden en de politieke teksten maakte het alleen maar moeilijker. De Turkse veiligheidsdiensten volgden me op al mijn concerten. Veel van mijn vrienden werden gearresteerd en belandden maanden of zelfs jaren in de cel, op verdenking van banden met het Koerdisch gewapend verzet. Mijn bekendheid beschermde me, de Turkse overheid wist dat mijn arrestatie tot explosieve situaties zou leiden. Dus werkte ze op een andere manier: ze pakten de organisatoren en het publiek aan en verboden de verkoop of het beluisteren van mijn muziek. Uiteraard had ik daardoor zware gewetensconflicten: mijn vrienden belandden achter tralies door wat ik deed. Was ik een egoïst? Maar ze zeiden dat doorgaan met zingen mijn deel, en de zelfopoffering hun deel van de vrijheidsstrijd was. Nu nog is het erg confronterend en beangstigend om Koerden te ontmoeten die vertellen hoe hun broer of neef in de gevangenis zat omdat hij naar mijn muziek luisterde.’

‘Ik ben voorstander van een autonoom -liefst transnationaal- Koerdistan, met een eigen en onafhankelijke regering. Anders zie ik geen vrijheid. Maar als de Turkse Koerden kiezen om in vrijheid met de Turken samen te leven, dan kan ik dat niet negeren. En als de Iraakse Koerden semi-autonomie willen, dan moet ik dat respecteren. Als Koerden hun dorp willen wisselen voor Istanboel en liever Turks praten, dan is dat zo. Wat ik verwerp, is gedwongen assimilatie.’

‘Het Kemalisme van 1923 zit nog altijd diep verankerd in de Turkse samenleving. Vandaag roept Turkije mee met de Europeanen dat de Koerden bevrijd moeten worden, maar er bestaan nog altijd geen Koerdische scholen of radio’s, in tegenstelling tot wat iedereen denkt. 25 miljoen mensen zouden in Turkije les moeten krijgen in hun eigen taal of naar Koerdische culturele programma’s moeten kunnen kijken. Dat is niet het geval. Turkije treedt nog altijd heel repressief op tegen de Koerdische cultuurbeleving, die bovengronds nog altijd niet mag bestaan. Daarom heb ik vorig jaar geweigerd om in te gaan op een uitnodiging van Ankara. Omdat ik weet dat men daar nog altijd ongemakkelijk wordt als je zegt dat je Koerd bent.’

‘Op wereldvlak verandert de Koerdische situatie heel langzaam. De Iraakse Koerden kregen autonomie over hun regio, de economie leeft er op en ze ontsnappen min of meer aan de dagelijkse realiteit van de oorlog. Voor de Turkse Koerden put ik hoop uit de Europese toetredingsdebatten. Ik hoop dat ik mijn geboortestad Urfa zal terugzien en het graf van mijn moeder kan bezoeken. Maar als ik terugga, zal ik niet anders zingen dan nu. Ik wil niet in Turkije leven als iemand die niet mag spreken waarover of wanneer hij wil.’
Reageer op dit artikel