Servisch koningshuis postuum gerehabiliteerd

Die veroordeling kwam er na de Tweede Wereldoorlog onder het communistische regime, maar werd in het vijftien pagina’s tellende vonnis van het Hooggerechtshof van tafel geveegd. Daarmee komen ook bezittingen die 66 jaar geleden in beslag werden genomen terug in handen van de erfgenamen van de prins.

Historici spreken van een broodnodige stap. “De strafrechtelijke veroordeling had een politieke en ideologische motivatie”, zegt historicus Branka Prpa. “Deze rehabilitatie is een herziening van een historische afwijking. De veroordeling in 1945 was een selectieve benadering van de geschiedenis en een vervalsing van de feiten.”

Prins Paul was een lid van de familie Karadjordjevic die het toenmalige koninkrijk Joegoslavië bestuurde tussen de twee wereldoorlogen. Na de moord op koning Alexander in 1934 werd Paul prins-regent.

Geschiedenisboeken onder het communistische regime stellen dat de prins het goed kon vinden met de Duitsers voor het begin van de Tweede Wereldoorlog en een samenwerkingsverband had ondertekend met de asmogendheden, Duitsland, Italië en Japan.

Maar uit historische documenten blijkt dat het niet de prins zelf was die de documenten had getekend, maar Joegoslavische politici, en dat de prins hoopte dat het verdrag het land buiten de oorlog zou kunnen houden. Dat lukte niet: Duitsland overrompelde het land en de familie Karadjordjevic moest vluchten. Na de communistische opstand werden de leden van de familie bestempeld als landverraders en werden alle bezittingen in beslag genomen.

Implicaties

Historici wijzen erop dat het vonnis belangrijke implicaties kan hebben voor gelijkaardige veroordelingen na de oorlog. “Het vonnis toont ons andere zaken die we moeten onderzoeken en oplossen”, zegt Branka Prpa. “De prins werd veroordeeld als crimineel en landverrader onder een communistisch politiek monopolie zonder echte procedure, door een haastig bijeengeroepen commissie. Tienduizenden mensen ondergingen hetzelfde lot en het is tijd dat ook zij gerechtigheid krijgen. Het is nooit te laat.”

Voor historicus Predrag Markovic is de rehabilitatie een teken dat de moderne Servische samenleving de ideologische verdeeldheid overstijgt die is ontstaan onder het communistische regime van 1945 tot 2000. “Het is ons lang opgelegd dat de communisten patriotten waren, omdat ze zegevierden in de Tweede Wereldoorlog, terwijl alle andere verraders waren”, zegt hij.

Koningshuis

Toch zijn beide historici er niet van overtuigd dat hiermee de eerste stap is gezet naar een terugkeer van het koningshuis. “Het is een morele daad voor de familie”, zegt Prpa. Voor Markovic is het nog niet duidelijk wat het bredere publiek vindt over een mogelijke terugkeer.

In de voorbije jaren, na de val van het regime-Milosevic, zijn verschillende leden van de familie Karadjordjevic teruggekeerd naar Servië. De kleinzoon van de vermoorde koning Alexander leeft in Belgrado, net als de dochter van prins Paul, Elizabeth. Zij was degene die het proces van rehabilitatie voor haar vader in gang zette.

In een interview met de Servische media zegt ze blij te zijn dat “de naam van haar vader eindelijk gezuiverd is. Dat is het belangrijkste dat ik altijd voor ogen had.”

De prinses kan nu opnieuw haar eigendomsrechten doen gelden op enkele huizen en een kasteel in Slovenië. Over de grote collectie schilderijen die haar vader bezat, onder meer van belangrijke impressionisten, heeft ze al laten weten dat die in het Nationaal Museum thuishoren en daar mogen blijven hangen.