Schokkend weinig mannen in Somalisch vluchtelingenkamp

Yaroy Sirat Muhammed, met een baby op haar arm, staat in de rij voor de registratie. Haar man had haar verteld dat ze moest vluchten, met of zonder hem, zodra de buren ook zouden gaan. Het heeft al een paar jaar niet geregend, en hulporganisaties mogen er van de moslimextremistische rebellenbeweging al-Shabaab niet in. Bijna alle dieren zijn doodgegaan. “Toen het dorp op de vlucht sloeg, was hij op een markt, met twee andere kinderen van ons. Ik heb ze achtergelaten en ben met onze vier andere kinderen met de buren meegereisd.”

Veehoeders

Meer dan tachtig procent van de vluchtelingen uit Somalië bestaat uit vrouwen uit kinderen, meldde de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR woensdag. De enige mannen zijn jonge jongens en bejaarden. De oorzaak is ten dele economisch. Onder veehoeders is het normaal dat mannen lange tijd weg zijn van hun familie, op zoek naar grasland voor hun vee. “Veel boeren blijven bij hun vee tot het laatste dier is gestorven”, zegt Andrew Wander, woordvoerder van Save the Children. “En omdat het niet veilig is om alleen achter te blijven, zeker als er geen eten is, gaan de vrouwen en kinderen vaak vooruit, naar veiliger gebied.”

Maar dat is niet het hele verhaal. “Sommige mannen zijn dood, of moeten vechten, of hadden niet genoeg geld om mee te komen”, zegt Jane Alice Okello van UNHCR. Maar ze erkent dat er een vage mist hangt rond het vluchtverhaal van veel vrouwen. “Sommige vrouwen zeggen dat hun zonen zijn ontvoerd, of dat ze juist zijn achtergelaten omdat al-Shabaab ze onderweg zou ontvoeren.” Maar er zijn ook veel vrouwen die zwijgen, uit angst voor represailles van aanhangers van al-Shabaab of juist van de regering.

Kindsoldaten

Hun beweringen moeten serieus worden genomen, vindt Amnesty International. Uit een nieuw rapport van de organisatie blijkt namelijk dat er al sinds 2006 heel veel jonge jongens worden gerekruteerd, vooral tussen de 12 en 18 jaar, om mee te vechten in de burgeroorlog. Ze worden zowel door de regering als door al-Shabaab ingezet, zegt Benedicte Goderiaux, auteur van het rapport. “Maar volgens de overgrote meerderheid van de vluchtelingen die we hebben ondervraagd, zijn het vooral de rebellen die verantwoordelijk zijn voor de wijdverbreide, gedwongen rekrutering van kinderen en jonge mannen in de afgelopen vier jaar.”

Volgens Goderiaux is het waar dat vluchtelingen worden gecontroleerd door checkpoint van al-Shabaab om jonge mannen te beletten te vluchten, maar vinden massarekruteringen vooral plaats in moskeeën, scholen en in de buitenwijken van Somalische steden. De meeste mensen hebben dus niet hun kinderen vrijwillig achtergelaten. “Veel mensen vertellen ons juist dat ze zijn gevlucht om de rekrutering van hun kind te voorkomen.”

“Veel kinderen hebben ons verteld dat ze zijn gescheiden van hun familieleden tijdens de vlucht, omdat die plaatsvond in chaotische omstandigheden, tijdens gevechten. Sommige kinderen vertelden dat hun vader was vermoord, anderen dat hun broers waren meegenomen.” Volgens Goderiaux is de rekrutering in sommige gebieden structureel geworden: “Ieder kind in het door al-Shabaab gecontroleerd gebied loopt het risico gerekruteerd te worden. Dit is een nieuwe fase van de chronische humanitaire crisis, een fase die al een tijdje in de maak is.”