Salvador Allende verkozen tot "grootste Chileen"

Allende haalde het in de laatste uitzending van de televisieshow “Grote figuren uit de geschiedenis van Chili” met 38,81 procent van de stemmen nipt van Prat, die strandde op 38,44 procent. Op de derde plaats en op respectabele afstand volgde de heilige Alberto Hurtado (1901-1952) met 8 procent. In de top tien staan verder Victor Jara, een folkzanger die werd vermoord in de nasleep van de coup van 1973 en ook twee dichters en Nobelprijswinnaars: Gabriela Mistral (1889-1957) en Pablo Neruda (1904-1973).
Het programma “Grote figuren uit de geschiedenis van Chili” is de aanpassing van een televisieprogramma van de Britse BBC, waarbij Winston Churchill als “grootste Brit”uit de bus kwam. Staatsmanen lijken goed in de markt te liggen. De Amerikanen kozen voormalig president Ronald Reagan, de Duitsers Konrad Adenauer en de Fransen Charles de Gaulle. In België kozen de Vlamingen Pater Damiaan, de Walen Jacques Brel.
Allende begon zijn politieke carrière als studentenleider en werd vervolgens parlementslid, senator en minister. In 1970 werd hij als socialistisch leider tot president gekozen. Een van zijn eerste beleidsdaden was de nationalisering van de koperindustrie, Chili’s voornaamste exportproduct. Op 11 september schoot hij zichzelf dood in het presidentiële paleis van La Moneda in Santiago, dat onder vuur lag van de troepen van generaal Augusto Pinochet, de latere dictator die in 2006 overleed.
Allendes eerste plaats “bewijst dat de pogingen van de dictatuur om hem te discrediteren en zijn verwezenlijkingen te minimaliseren geen succes hebben gehad”, zegt de Chileense historicus Sergio Grez. “Zijn aanhoudende populariteit heeft niet alleen te maken met zijn heroïsche dood, maar ook omdat veel Chilenen blijven hopen op grote sociale veranderingen die aansluiten bij aspecten van Allendes programma.”

Heldendood

Allenda haalde het maar net van Arturo Prat (1848-1879), de held van Oorlog van de Stille Oceaan, die Chili van 1879 tot 1883 uitvocht met buurlanden Bolivia en Peru. Prat was de kapitein van de Esmeralda, een schip dat bij de slag van Iquique werd geramd door het Peruaanse slagschip Huáscar en tot zinken gebracht. Prat dankt zijn status aan het feit dat hij zich niet overgaf maar als eerste aan boord van de Huáscar sprong, een gewisse dood tegemoet.
Chili verloor uiteindelijk de slag, maar won de oorlog en kon grote stukken gebied buit maken op Peru en Bolivia, dat daardoor zijn toegang tot de zee verloor. “Prat is ook een held, een patriottische figuur die thuishoort in de laatste fase van de Chileense territoriale expansie”, legt Grez uit. “Allende daarentegen is een held in de strijd voor sociale bevrijding.”
Volgens de historicus is Prat, in zijn tijd een liberaal, uitgegroeid tot een idool voor de conservatieve krachten in Chili die te allen prijze wilden vermijden dat Allende tot “grootste Chileen” zou worden uitgeroepen. “Het internet werd overspoeld met oproepen van rechtse organisaties en bejaarde militairen om voor Prat te stemmen en een triomf van de ‘communist’ Allende te voorkomen.”

Volksjury

In de voorbereiding op het programma kozen 18 intellectuelen zestig Chilenen die een grote rol hebben gespeeld in de geschiedenis van hun land en die al overleden waren. Vervolgens kozen studenten en leraars uit het lager, middelbaar en hoger onderwijs de tien finalisten. Zestig procent van hen waren tussen 13 en 24 jaar oud.
 “De keuze van de tien finalisten illustreert de kloof die er bestaat tussen de officiële geschiedschrijving en het geheugen van de mensen”, zegt Grez. “Veel iconen uit de geschiedenisboeken hebben de laatste tien uiteindelijk niet gehaald. Vooral de conservatieve sectoren waren verontwaardigd dat figuren als Augusto Pinochet of de held van de nationale onafhankelijkheid, Bernardo O’Higgins, niet bij de laatste tien waren.”
De tien finalisten hebben volgens de historicus toch allemaal iets met elkaar in gemeen: “Het zijn bijna allemaal mensen met een sterke overtuiging, heroïsche figuren met een zekere artistieke gevoeligheid, die in vele gevallen tragisch maar waardig aan hun einde kwamen.”