Russisch in verdrukking in Oekraïne

Oekraïens, dat dicht bij Russisch aanleunt, is de enige officiële taal in het land. Het wordt door ongeveer de helft van de 48 miljoen inwoners gesproken, voornamelijk in het westen van het land. Ongeveer evenveel inwoners spreken Russisch, waarvan een groot deel gerussificeerde etnische Oekraïeners. Russisch is vooral populair in het zuiden en het oosten en in de hoofdstad Kiev.
Steeds minder Russisch
In de praktijk worden de twee talen voortdurend door elkaar gebruikt. Het officiële leven vereist Oekraïens, maar in de zakenwereld en de gedrukte media voert Russisch de boventoon. De staatstelevisie gebruikt enkel Oekraïens, maar het politieke leven is doorspekt met beide talen. In het onderwijs helt de slinger over naar Oekraïens. Het aantal scholen dat Russisch gebruikt is snel aan het slinken, ook in Russischtalige gebieden, en hoger onderwijs is uitsluitend in het Oekraïens te volgen. Nu het Grondwettelijke Hof beslist heeft dat alle buitenlandse films, ook de Russische, ondertiteld of gedubd moeten worden in het Oekraïens, maakt de taal ook een sterke opmars door in bioscopen.
Daarom gaan steeds meer stemmen op om Russisch te erkennen als tweede officiële taal in Oekraïne. De meeste oppositiepartijen, die nauwere banden zoeken met Rusland, steunen de eis van de Russischtaligen, maar de huidige pro-westerse regering is tegen. “De nationale informatie moet in het Oekraïens gebracht worden”, zei president Viktor Joesjtsjenko enkele maanden geleden nog op de Oekraïense staatstelevisie.
Moskou heeft bezorgdheid geuit over de achteruitgang van de Russische taal in Oekraïne en beschuldigt Kiev ervan in te gaan tegen het Europese Charter voor Regionale en Minderheidstalen. Toch zijn er maar weinig gevallen van individuele burgers die zich gediscrimineerd voelen op basis van hun taal.
Politiek
“De taalsituatie in Oekraïne wordt door de politiek gebruikt, maar de aandacht ervoor staat niet in verhouding tot het belang ervan”, zegt Maksym Ivanyna van de Regensburg Universiteit in Duitsland. “Het is een brandend politiek thema en het is makkelijk om mensen aan te spreken met verhalen over taaldiscriminatie en een uitstervende cultuur”.
Op regionaal niveau zijn er al verschillende veldslagen uitgevochten, waarbij Russischsprekende regio’s het Russisch de status van regionale taal gunnen. Kiev noemt die beslissingen “taalseparatisme” en vecht ze aan voor het gerecht.
“Het Oekraïens wint zeker terrein de laatste tijd, met name in steden in Centraal-Oekraïne”, zegt Ivanyna. Vooral jongeren vinden het trendy om Oekraïens te spreken, ook al komen ze uit een Russischsprekende familie. Uit onderzoek van het Internationaal Sociologisch Instituut van Kiev bleek bovendien dat veel inwoners Oekraïens bestempelen als hun moedertaal, ook al spreken ze thuis Russisch.
Veel Russischsprekenden voelen zich ongemakkelijk bij de opmars van het Oekraïense taal, maar het was decennialang precies omgekeerd. Oekraïens werd tot voor enkele jaren bestempeld als een “boerentaal”.