“Rijst en tarwe kunnen honger in India nooit stillen”

De paniek die de plotse stijging van de internationale rijstprijzen veroorzaakte, maakte vorig jaar duidelijk hoe wankel de voedselvoorziening in India is. Ook de chronische ondervoeding van veel Indiase kinderen blijft zorgen baren. Een nationaal gezondheidsonderzoek bracht vorig jaar aan het licht dat meer dan de helft van de Indiase kinderen groeistoornissen vertoont omdat ze niet voldoende en genoeg gevarieerd eten. Zelfs in families die het breed genoeg hebben, blijkt 64 procent van de kinderen aan bloedarmoede te lijden. Ook de toename van diabetes is verontrustend.

India moet minder afhankelijk worden van rijst en tarwe, oordelen verscheidene deskundigen. Traditioneel werden in India ook veel andere graansoorten gegeten, zoals gierst, maïs, rogge en gerst. Linzen en een rijk gamma aan fruit en groenten vulden dat dieet aan. Maar miljoenen arme Indiërs eten vandaag bijna alleen nog rijst of tarwebrood en krijgen daardoor niet alle nodige voedingsstoffen binnen, zegt de bekende milieuexpert Ashish Kothari. Dat is volgens hem een gevolg van een landbouwpolitiek die alleen oog heeft voor de meest commercieel interessante gewassen. Voor andere teelten is er veel minder steun, en ze hebben ook geen plaats in het openbare distributiesysteem dat tarwe en rijst kunstmatig goedkoop houdt.

Monocultuur van het denken

De gevolgen daarvan worden duidelijk in uit studies van de Deccan Development Society (DDS), een belangrijke Indiase ontwikkelingsorganisatie. Het areaal waarop in India sorghum wordt geteeld, kromp tussen 1965 en 1995 met 35 procent, dat van uiteenlopende gierstsoorten met 16 tot 60 procent.

Het is de groene revolutie die de monocultuur van tarwe en rijst in India in de hand werkt, denkt ook Vandana Shiva, een Indiase expert inzake voedselveiligheid. Volgens haar is er ook sprake van een “monocultuur in het denken”, gericht op gecentraliseerde systemen. Grote producenten van zaden, kunstmest en pesticiden en instellingen als de Wereldbank en de Wereldhandelsorganisatie proberen de landbouw steeds eenvormiger te maken.

Moeizame omschakeling

Volgens Shiva is er een ommezwaai nodig. “Elk openbare distributiesysteem moet over alle graansoorten beschikken die nodig zijn voor een gezonde voeding, en dat graan moet zo dicht mogelijk bij de plaats van productie worden aangekocht.” Op die manier kan er ook rekening worden gehouden met de regionale verschillen die klimaat en bodemtypes opleggen aan de landbouw. Boeren die gierst, sorghum en  linzen telen, moeten ook op evenveel ondersteuning kunnen rekenen als de producenten van rijst en tarwe.

“De biodiversiteit in de traditionele landbouw kan de volksgezondheid ten goede komen terwijl ook het milieu er wel bij vaart”, maakt Shiva zich sterk. India moet volgens haar weer aanknopen met oude landbouwpraktijken als de ‘baranaja’, waarbij boeren afwisselen tussen twaalf gewassen. Volgens de milieudeskundige Kothari is er ook met dat systeem een hoge productiviteit te halen.

Omschakelen wordt echter niet eenvoudig, waarschuwen andere experts. “De productie van die andere graansoorten is zo sterk teruggevallen en gebeurt zo verspreid, dat het moeilijk is ze centraal aan te kopen en te verdelen”, zegt professor R.S. Deshpande, de directeuir van het Institute of Socio-Economic Change in Bangalore. “Veel consumenten staan er ook weigerachtig tegenover. De opname van al die graansoorten in het systeem van prijsondersteuning kan ook de markt helemaal verstoren.”