Recht op abortus onder vuur in Latijns-Amerika

“Wij baren, wij beslissen”, “Rozenkransen weg van onze eierstokken”, “Als de paus een vrouw was, was abortus een recht”. Dat zijn enkele van de slogans die maandag werden meegedragen in een betoging in de Chileense hoofdstad Santiago.

In Chili, El Salvador, Honduras, Nicaragua en de Dominicaanse Republiek is vruchtafdrijving nog in alle gevallen strafbaar. Alleen in Cuba, Puerto Rico en Mexico–stad kunnen vrouwen hun zwangerschap tijdens de eerste drie maanden zonder opgave van reden laten beëindigen. In alle andere landen in de regio kan de ingreep alleen in bijzondere gevallen: als de vrouw gevaar loopt, na een verkrachting of bij misvormingen aan de foetus.

Permanent gevecht

“De erkenning van het recht op abortus blijft in veel landen een permanent gevecht”, zegt Gloria Maira van het Chileens Netwerk tegen Geweld in het Gezin en Seksueel Geweld. Volgens Maira voeren “fundamentalistische strekkingen binnen de Katholieke Kerk” een “verbeten strijd” om de vooruitgang die de vrouwenbeweging al geboekt heeft, weer ongedaan te maken.

In Brazilië probeerden katholieke geestelijken begin dit jaar te verhinderen dat een meisje van negen een abortus zou ondergaan. Het meisjes was verkracht door haar stiefvader en zwanger van een tweeling. Vruchtafdrijving is in Brazilië wettelijk toegelaten na een verkrachting en als er gevaar is voor het leven van de vrouw, maar toch moesten mensenrechtenorganisaties alle zeilen bijzetten om de ingreep mogelijk te maken. Het aartsbisdom van Recife had gesteld dat het meisje de kinderen per keizersnede op de wereld kon zetten. Na de ingreep werden de moeder van het meisje en de betrokken artsen uit de kerk gezet.

“Het is moeilijk om de wettelijke bepalingen te doen toepassen”, klaagt Maira. “We moeten constant campagnes voeren om vrouwen te steunen die gebruik willen maken van de mogelijkheden die de wet biedt”.

Van kwaad naar erger

Volgens Adriana Gómez van het Gezondheidsnetwerk voor Vrouwen uit Latijns-Amerika en de Cariben gaat het de voorbije jaren zelfs van kwaad naar erger. Nicaragua voerde in 2006 een totaal abortusverbod in. Vorig jaar stelde de Uruguayaanse president Tabaré Vásquez zijn veto tegen een soepelere wet die nochtans met absolute meerderheid was goedgekeurd in het parlement en door zijn eigen partij. In de Dominicaanse Republiek is dit jaar een grondwetswijziging goedgekeurd die het recht op leven vanaf de bevruchting erkent. In Mexico hebben 15 van de 32 deelstaten wetten goedgekeurd die abortus onmogelijk moeten maken.

In sommige landen hebben vrouwenorganisaties de hoop opgegeven dat er snel verandering komt in die situatie. Ze leggen zich nu meer toe op het vermijden van onveilige abortussen en proberen vrouwen te helpen door informatie te verspreiden. In Chili, Argentinië en Ecuador hebben feministische organisaties hotlines opgezet die vrouwen raad geeft over het gebruik van Misoprostol. Dat geneesmiddel tegen maagzweren blijkt ook een abortus te kunnen opwekken. De hotline wordt gesteund door de Nederlandse organisatie Women on Waves.

Ondanks alle verboden worden er in Latijns-Amerika jaarlijks meer dan vier miljoen abortussen uitgevoerd. Onveilige ingrepen zouden verantwoordelijk zijn voor 13 procent van de sterfgevallen bij zwangere vrouwen.