Qat-verslaving slorpt alle water in Jemen op

“De landbouw verbruikt ongeveer 90 procent van het grondwater, en daarvan wordt minstens 30 procent gebruikt om qat te kweken”, zegt Noori Gamal, hydrogeoloog van het ministerie van Water en Milieu.

De nationale waterbeheerder NWRA schat dat Jemen jaarlijks 2,5 miljard kubieke meter per jaar hernieuwbare watervoorraden heeft, terwijl er meer dan 3,4 miljard kubieke meter verbruikt wordt. Met die wanverhouding is het slechts een kwestie van tijd voor het grondwater op is. “Op plaatsen waar het water vroeger net onder de oppervlakte zat, moet men nu al honderden meters diep boren om het te vinden”, zegt Gamal.

Jemens waterverbruik per inwoner, 125 kubieke meter per jaar, is nu al bij de laagste ter wereld. Het ministerie van Landbouw voorspelt dat dit tot een kritische 62,5 kubieke meter zal dalen tenzij er drastische maatregelen worden genomen.

De qatteelt blijft ondertussen uitbreiden omdat het veel geld opbrengt: ongeveer vijf keer meer dan druiven en twintig keer meer dan aardappelen, zeggen landbouwers. De qatvelden beslaan nu al 145.000 hectare, tegenover 80.000 tien jaar geleden.

Het hele jaar door bladeren

De vallei in de Harazbergen waar Yehia Abdullah zijn qat kweekt, stond vroeger bekend om zijn koffieplantages. “Maar koffieplanten hebben enkel vruchten in de herfst en de marktprijzen schommelen naargelang van verschillende factoren. Qat produceert bladeren het hele jaar door en de vraag is altijd hoog.”

Abdullah benadrukt dat qat geen waterintensieve boom is. Het probleem zit hem in de traditionele manier van irrigeren, zegt hij. “We leggen terrassen aan en zetten die onder water.”

Landbouwexperts zeggen dat moderne irrigatietechnieken een waterbesparing van 20 tot 30 procent kunnen opleveren. Maar door de lage kost van de traditionele irrigatie zijn weinig landbouwers geneigd hun teelt te moderniseren.

Andere teelten

Een studie die de steun heeft van de internationale Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) suggereert financiële maatregelen waardoor andere teelten zoals koffie, cactus en druiven minstens evenveel opbrengen als qat. Zo zouden de subsidies voor diesel kunnen worden afgeschaft. Diesel, dat gebruikt worden om water op te pompen, vertegenwoordigt ongeveer 80 procent van de kostprijs van qat.

“Spijtig genoeg is het niet zo eenvoudig”, zegt Noori Gamal. “Qat is een belangrijke bron van fiscale inkomsten en het zwaartepunt van alle corruptie in Jemen. Meer dan 50 procent van de belastinginkomsten komt van qat, maar dat is slechts een derde van de echte inkomsten die het genereert. Iedereen, van de boeren tot de hoogste ambtenaren, is betrokken in de qathandel, allemaal nemen ze geld aan onder tafel.”