Politieke elite blijft landhervorming negeren

Mugabe begon in 2000 met een controversiële landhervorming die goede landbouwgrond van grote, voornamelijk door blanken gerunde commerciële boerderijen moest overhevelen naar de massa van zwarte keuterboertjes of mensen zonder land. Critici verwijten Mugabe dat hij de hervorming enkel in gang zette om een einde te maken aan zijn dalende populariteit en geen oog had voor de catastrofale gevolgen voor de voedselproductie. Bovendien bleek vooral het politieke establishment beter te worden van de ‘herverdeling’. Landerijen golden lang als de ultieme beloning in de Zimbabwaanse politiek. Ook rechters en andere machtige Zimbabwanen werden niet vergeten.

Mugabe had in mei een comité opgezet om zijn landhervorming te evalueren. Het comité kwam eerder deze maand tot de conclusie dat er in tegenstelling tot wat de autoriteiten beweren nog helemaal geen 300.000 landloze gezinnen grond hebben gekregen, en dat er bij de toekenning van de akkers sprake was van verregaande onregelmatigheden en corruptie.

Daarop gaf president Mugabe zijn ministers en andere mandatarissen tot 13 augustus de tijd zich van een teveel aan landerijen te ontdoen. Tot hiertoe heeft alleen Obert Mpofu, de gouverneur van Noord-Matabeleland, daar gedeeltelijk gevolg aan gegeven. Alle andere politici van de regerende ZANU-PF doen alsof hun neus bloedt.

Volgens de oppositie illustreert de toestand de corruptie die Zimbabwe de afgelopen jaren heeft geteisterd - iedereen heeft boter op het hoofd en dus hult de hele regering zich in een collectief stilzwijgen - en de onmacht van de 79-jarige Mugabe. Er wordt al druk gemanoeuvreerd in verband met zijn opvolging, en daardoor is de autoriteit van de president sterk afgenomen. Toch heeft Mugabe beloofd de aanbevelingen van de evaluatie uit te voeren - misschien zal hij een aantal ministers ontslaan.

De landhervorming heeft de Zimbabwaanse landbouw in een crisis zonder voorgaande gestort. De export van landbouwproducten - ook voor de overheid een belangrijke inkomstenbron - is sterk verminderd en Zimbabwe produceert lang niet meer genoeg voedsel om de eigen bevolking te voeden. Tegen begin 2004 zullen naar schatting 5,5 miljoen Zimbabwanen noodhulp nodig hebben.

Er is nog meer chaos in het verschiet. Twee maanden voor het begin van het regenseizoen is er nauwelijks zaaizaad te koop. Dat zal waarschijnlijk massaal moeten worden ingevoerd, waarbij de kans groot is dat niet alle zaaigoed aangepast is aan de plaatselijke omstandigheden.

Bovendien willen de banken niet over de brug komen met leningen voor de nieuwe boeren op de herverdeelde gronden omdat de eigendomsverhoudingen nog niet uitgeklaard zijn. Volgens de Commercial Farmers Union (CFU), die de landeigenaars vertegenwoordigd die in 2000 70 procent van de landbouwgrond bezaten, zijn er de voorbije drie jaar zijn 6.400 boerderijen met een totale oppervlakte van 11 miljoen hectaren in het landhervormingsprogramma opgenomen. Veel blanke boeren zijn van hun landerijen verdreven, maar proberen die onteigening langs juridische weg ongedaan te maken.