Pentagon ziet Irak als 'missing link' tussen economische machtsblokken - analyse

Het verhaal dat de Times zondag afdrukte, is voornamelijk gebaseerd op
getuigenissen van niet nader genoemde hoge ambtenaren in de regering.
Volgens die bronnen wil de regering-Bush vier bases bouwen in Irak voor een
langere periode en wil ze tegelijkertijd de Amerikaanse militaire
aanwezigheid in enkele andere landen (waaronder Turkije en Saudi-Arabië)
terugbrengen. Dat zou de frustratie bij de bevolking - en de voedingsbodem
voor steun aan Osama bin Ladens Al-Qaeda-beweging - wegnemen.

Volgens de Times toont het Pentagon interesse in vier locaties: de
internationale luchthaven van Bagdad, de luchthaven van Talil bij Nasiriya
in het zuiden; een geïsoleerde landingsstrook bij de Syrische grens in het
westen en de luchthaven van Bashur in het Koerdische noorden, dicht bij het
drielandenpunt met Turkije en Irak. Hoe groot de militaire aanwezigheid zou
zijn, werd niet gespecificeerd.

Het Pentagon ontkende maandag niet dat er een dergelijk plan bestaat; het
ministerie benadrukte dat het gaat om een beleidsoptie die past in een
ruimere reeks. Een beslissing werd niet genomen.

Volgens waarnemers bevestigt het proefballonnetje dat Washington de
geopolitieke kaarten in het Midden-Oosten en de Golf grondig wil schudden.
Het plan zou een voorbode zijn van een Amerikaans Midden-Oostenbeleid dat
werkt op twee ‘nieuwe’ sporen: het verminderen van de afhankelijkheid van
de VS van Saudische olie en een Amerika dat zijn belangen zelf behartigt,
indien nodig met militaire interventies in plaats van te steunen op
regionale grootmachten.

Volgens George Friedman, de voorzitter van de ‘private inlichtingendienst’
Stratfor.com, is dat tweede spoor al in de maak sinds de vorige Golfoorlog.
Daarvóór waren de Verenigde Staten volgens Friedman gedurende twee decennia
een externe macht die invloed uitoefende via coalities. “De VS zullen die
rol inwisselen voor die van regionale grootmacht die op zichzelf opereert,
voorspelde hij in februari al. De verovering van Irak zal geen fait divers
zijn in de geschiedenis: het is de introductie van een nieuwe imperiale
macht in het Midden-Oosten.

De vestiging van Amerikaanse militaire bases zou in ieder geval verregaande
gevolgen hebben voor de buurlanden. Met de drie Amerikaanse basissen in
Afghanistan en een andere in zuidelijk Oezbekistan, en installaties in Oman
and en de emiraten aan de westkust van de Golf, zou Iran bijvoorbeeld
helemaal omsingeld zijn.

De geostrategische gevolgen zijn evenmin te onderschatten. Als Washington
zijn militaire aanwezigheid in Irak kan consolideren zoals in Afghanistan
en de rest van Centraal-Azië, dan controleert het zowel de Golf als het
gebied rond de Kaspische Zee, twee van de belangrijkste olie- en gasbekkens
van de wereld. Een sterk signaal naar kandidaat-grootmachten (China,
Rusland en een ééngemaakt Europa) dat de gegarandeerde stroom van vitale
energiebronnen kan worden afgesneden wanneer de VS dat willen.

Net zoals in de Koude Oorlog het communisme werd ingedamd met bases aan
de rand van Eurazië, streeft het Pentagon ernaar om de Amerikaanse
militaire invloed uit te breiden naar het hart van dat continent. Zoltan
Grossman, professor geografie aan de Universiteit van Wisconsin, bekijkt de
geopolitieke kaart zoals die er nu ligt. De nieuwe ketting van (militaire)
basissen strekt zich uit van Bosnië, Kosovo en de aanpalende Balkanlanden
over Irak en de andere Golfstaten tot Afghanistan en andere
Centraal-Aziatische landen. Samen vormen die landen een nieuwe
invloedssfeer in het strategische ‘overgangsgebied’ tussen de Europese Unie
en Zuidoost-Azië.

Een bijkomend argument voor die stelling is dat Washington vaarwel lijkt te
zeggen aan zijn grote legerbases in Duitsland te voordele van minder dure
en meer strategische faciliteiten in Hongarije, Roemenië en Bulgarije.

Volgens sommige waarnemers geniet het plan enkel de steun van de
burgerlijke ‘haviken’ in het Pentagon en van vice-president Dick Cheney en
zijn kabinet en zou de regering als geheel er niet achter staan. Maar de
haviken, die aan het stuur zitten in Irak, creëren voldongen feiten op het
terrein waarschuwt Rashid Khalidi, een Midden-Oostenkenner aan de
Universiteit van Chicago. Het droppen van leden van het Iraaks Nationaal
Congres op belangrijke ministerposten in Irak, is daarvan een voorbeeld.

De hamvraag blijft hoe lang de Irakezen de aanwezigheid van het Amerikaanse
leger zullen dulden. Joel Beinin, Irak-kenner aan de Universiteit van
Stanford in Californië en tevens het hoofd van de gouvernementele
Amerikaanse Vereniging voor het Midden-Oosten, vindt het idee van een
semi-permanente aanwezigheid een ongelofelijke provocatie. Historicus
Khalidi wijst erop dat de Irakezen het idee van buitenlandse bases op hun
grond nooit hebben aanvaard. De Britten hebben na de Eerste Wereldoorlog
basissen in Irak gebouwd. Maar ze werden in allerijl verlaten toen de
revolutie van 1958 de monarchie omver kegelde die Londen had geïnstalleerd..
Ik denk niet dat de Irakezen er deze keer anders over gaan denken, zegt
Khalidi. De basissen waren de Irakezen een vreselijke doorn in het oog tot
de Britten vertrokken. De Amerikanen hebben die geschiedenis duidelijk niet
gelezen.